Zekanın toplum içinde çan eğrisi biçiminde dağılırken, bu dağılımda uçlar da görülebilir. Bu bakış açısına nazaran çan eğrisinin sol tarafında toplumun yüzde 2,14’ünü oluşturan zihinsel engelli bir kesim varken sağ taraftaki yüzde 2,14’lük dilimde ise üstün zekalı bireyler yer alır.
Her 100 çocuktan 2’sinin üstün zekalı olduğunu söylemek mümkün lakin bu yüzde 2’lik dilimdeki çocukları fark etmek, tespit etmek ve tanılamak göründüğü kadar kolay değil.
Deha seviyesindeki çocuklar 10 yaşına kadar yetişkin seviyesinde hünerler geliştirir. Bu çocuklar toplumda “çok daha nadir” olarak görülür.
Üstün zekalılarda erken tanılama
Zihinsel yetenek ve zekanın IQ testleri ile 3 yaşından itibaren emniyetli bir biçimde ölçülebilir. Erken tanılanma hangi yaş seviyesinde yapılırsa yapılsın, hedefi çocukların gelişim seviyelerine uygun eğitimsel muhtaçlıklarını erken karşılamak olmalıdır. Bu nedenle de yalnızca zeka testlerinin uygulanması kâfi değildir.
Bu alanda çalışan uzmanların, çocukların öğretmenlerinden ve ailelerinden aldıkları gelişim bilgilerini de bir ortaya getirerek zeka testlerinin sonuçlarıyla kıymetlendirilmesi büyük ehemmiyet taşır.
Üstün zekalı bireylerin fark edilebilir özellikleri
Bebeğin manalı bakışları, uyaranlara verdiği reaksiyonlar, oyuncaklara dikkatini vermesi vesaire bunun birtakım göstergeleridir.
Sağlıklı zeka değerlendirilmesinin yapılabilmesi için standart araçlara gereksinim duyulmaktadır. Çok küçük yaşlarda yapılan değerlendirmelerin çocukların süratle geliştiği periyoda denk geldiği için sıhhatsiz sonuçlar verebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu özelliklerin dışında erken okuma, sayılara, vefat, vakit üzere soyut kavramlara erken yaşta ilgi, çok soru ve farklı alanlarda sorular sorma, çok duyarlık, duygusal hassasiyet üzere özellikler de dikkat edilmesi gereken kıymetli noktalardır ve çocuğun üstün zekalı olabileceğine dair ipuçları olarak bedellendirilmektedir.
Üstün zekalı çocukların farklı alanlarda farklı özellikleri bulunur. Bilişsel özellikler açısından bakıldığında bilhassa küçük yaşlardan itibaren fark edilebilecek muhakeme hünerlerinin iyi olduğu gözlemlenebilir. Süratli öğrenirler ve geniş bir söz hazinesine sahiptirler.
Bu bireyler çok uzun müddet dikkatlerini odaklayabilir, harf ve sayılara karşı ilgi duyar ve yaşıtlarına kıyasla erken devirde çoklukla yardımsız bir biçimde okuma yazmayı öğrenirler.
Hayvanlara, yaşlılara ve yardıma muhtaç olanlara karşı hassas olduklarını, haklarını savunduklarını ve gelişmiş adalet hissine sahip olduklarını görmekteyiz.
Kişilik özellikleri açısından mükemmeliyetçilik özellikleri sergileyebildiklerini, sebatkar olduklarını, işlerini bahta bırakmayıp efor sarf ettiklerini, başkan ruhlu olduklarını, mizah hislerinin gelişmiş olduğunu, yaratıcı olduklarını, yüksek özgüvene sahip olduklarını fark etmemiz mümkündür.
Toplumsal duygusal gelişim özellikleri açısından baktığımızda ekseriyetle kendilerinden daha büyük çocuklar ya da yetişkinlerle arkadaşlık etmeyi tercih ettiklerini, duygusal ve hassas bir yapıya sahip olduklarını, empati kurduklarını, bazen yalnız kalmayı tercih ettiklerini, yaşına nazaran olgun davrandıklarını görmekteyiz. Bununla birlikte bu özelliklerin hepsinin birebir anda tek bir bireyde olamayabileceğini de unutmamamız gerekir.
Üstün zekalı olarak tanılanmış birtakım bireylerin söz edilen özelliklerin tam karşıtı özelliklere sahip olabildiklerini de unutmamak gerekir.
Üstün zeka tanısı almış fakat öz itimadı düşük, empati mahareti olmayan hatta arkadaşlarıyla sağlıklı irtibat kuramayan çocuklar da görmek mümkün.
Aileler, şaşkınlık ve yetersizlik hissedebilir
Çocuğun tanılanma yaşı neler yapılabileceğini de az çok belirlemektedir. Şayet erken periyotta tanılandı ise birinci sınıfa başlamadan evvel bu çocukların gereksinimlerini karşılayabilecek, dayanak eğitim sınıfı olan okul, özel okul ya da özel öğretmen arayışına girmektedirler.
Pek çok öğrenci birinci sınıfın sonlarına hakikat ülke genelinde yapılan Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) imtihanlarına aday gösterilerek teşhis almaktadır. Bu durumda halihazırda bir okula devam etmekte fakat BİLSEM’i kazanırsa hafta sonları ya da okul sonraları oraya da devam etmektedir. Daha ileri yaşlarda teşhis alan öğrenciler için durum biraz daha farklıdır. Zira ilerleyen yaşlarda BİLSEM’e alınmaları mümkün değildir.
Teşhis aldıktan sonra beklentilerin arttığı ve pek çok alanda başarılı olmaları beklendiğini görmekteyiz, fakat bu da dikkatli bir biçimde ele alınması gereken bir husustur. Zira bireyde yaratacağı yıpratıcı tesirler onun bu durumla baş etme süreçlerini zorlaştırabilir.
Çok yüksek beklentiler ve öteki etmenlerin de bir ortaya gelmesiyle ilerleyen yaşlarda üstün zekalı çocuklarda ‘beklenmedik başarısızlık sendromunun’ baş gösterdiğini görmekteyiz. Bu durumda olan öğrenciler vakitle öğrenmeye ve okula karşı ilgilerini yitirir ve okuldan uzaklaşmaya başlayarak akademik başarısızlık göstermeye başlayabilir.
Milliyet