Yaz aylarında turizm ve tarım bölümlerinde mevsimlik çalışılıyor. Mevsimlik işlerde iş mukavelesi yapılır mı, yıllık müsaade hakkı doğar mı, öteki haklar neler?
CEM KILIÇ YAZDI
İçinde bulunduğumuz yaz aylarında turizm ve tarım üzere birtakım dallarda istihdamın ağırlaştığı işlerin büyük kısmında mevsimlik çalışılıyor.
Her ne kadar Kovid-19 salgını nedeniyle bilhassa turizm dalı önemli manada etkilenmiş olsa da çok sayıda çalışan mevsimlik işlerde halihazırda işbaşı yaptı.
Mevsimlik çalışmada, yapılan iş bütün yıl boyunca süren lakin daha çok yılın muhakkak bir devrinde ağırlaşan bir özellik gösterebileceği üzere yılın yalnızca o devrinde çalışılan bir yapıda da olabiliyor.
Tekrarlanan işler
Mevsimlik iş kontratları, İş Kanunu’nda tüm taraflarıyla başka bir düzenlemeye sahip değil. Fakat kimi çalışma hakları bakımından mevsimlik çalışanlara ait farklı düzenlemeler getirilmiş. Mevsimlik işlerin en besbelli özelliği, yılın makul periyotlarında tertipli olarak tekrarlanan işler olması.
Mevsimlik işlerin yılın makul periyotlarında çalışılan işler olması, bu işlerde çalışanlarla belli müddetli iş mukavelesi yapılmasına imkan sağlıyor. İş Kanunu’na nazaran; makul vadeli işlerde yahut aşikâr bir işin tamamlanması ya da belli bir olgunun ortaya çıkması üzere objektif şartlara bağlı olarak makul müddetli mukavele yapılabiliyor.
Bu manada, işin mevsimlik olması da belli müddetli yapılabilmesi açısından bir objektif şart olarak kabul ediliyor. Öte yandan, kontrat konusu işin bahsedilen objektif şartları taşımaması halinde, mukavele muhakkak periyodik düzenlense bile baştan itibaren bilinmeyen periyodik kabul ediliyor.
Bilinmeyen periyodik kontrat mümkün
Mevsimlik işte makul periyodik mukavele yapılabiliyor olması, o işte herkesin muhakkak müddetli kontrat ile çalıştığı manasına gelmez. Patron her mevsim istediği çalışanlarla belgisiz vadeli kontrat yapmayı tercih edebilir yahut mukavele sonradan meçhul süreliye dönebilir.
Şayet patron baştan bilinmeyen müddetli mukavele tercih ettiyse mevsim sonunda iş kontratı askıya alınır. Bu durumda, çalışan bir sonraki periyot tekrar işe başladığında mukavele kaldığı yerden devam eder.
Mukavele belli müddetli yapıldıysa ve çalışan takip eden yılda tekrar işe başlatıldıysa, kontratın baştan bilinmeyen müddetli yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, belgisiz müddetli kabul edilir.
Kıdem ve ihbar hakkı doğar mı?
Mevsimlik mukavele muhakkak periyodik ise müddetin sonunda tabiatıyla sona eriyor. Bu durumda, çalışana kıdem yahut ihbar tazminatı hakkı doğmuyor. Başka taraftan, mevsimlik mukaveleler bilinmeyen vadeli yapıldıysa yahut sonradan belgisiz süreliye döndüyse öbür belgisiz müddetli kontratlarda olduğu üzere evvelden bildirimle sona erdirilmek zorunda. Aksi takdirde, patronun çalışana ihbar tazminatı ödeme zaruriliği var.
Tıpkı halde çalışan kıdem tazminatının kaidelerini sağlıyorsa bu mukavele ile çalışanlara da kıdem tazminatı ödemek gerekir. Hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan bir yılın hesabında, hem de kıdeme temel mühletin hesabında personelin mevsimlik iş mukavelesine dayanarak çalıştığı devir temel alınır.
Bu durumda, iş mukavelenin askıda bulunduğu müddetler dikkate alınmaz. Örneğin; her yıl 6 ay çalışan mevsimlik personel lakin ikinci periyot sonu kıdem tazminatına hak kazanır. 4 ay çalışan mevsimlik emekçi başka mevsim başında işe başlatılmazsa ihbar mühleti bir yıla nazaran değil dört aya nazaran hesaplanacak ve ihbar tazminatı iki haftalık fiyatı kadar olacaktır.
Yıllık müsaade yok
İş Kanunu’nda mevsimlik işlerde çalışanların yıllık müsaadeye hak kazanamayacakları açık formda düzenlenmiştir. Bu yüzden, mevsimlik işte çalışan kişi bu işte çalıştığı sürece fiyatlı yıllık müsaade hakkına sahip olamaz. Fakat mevsimlik çalışan kişi daha sonra daima takıma geçerse, mevsimlik çalıştığı devirler de yıllık müsaade hakkının doğumunda dikkate alınır, yıllık müsaade mühleti mevsimlik çalışmalar da dikkate alınarak hesaplanır.
İş 11 ayı aşarsa mevsimlik olmaz
Mevsimlik işlerin tarım ve turizm dallarında ağır olması nedeniyle ekseriyetle yaz periyodunda yapıldığını söylemek mümkün. Turizm bölümü açısından otellerde, plajlarda, restoranlarda, cümbüş yerlerinde mevsimlik çalışma epey yaygın durumda.
Tarım dalı açısından ise ekseriyetle yaz aylarına rastlayan hasat vaktinde ağır işgücü talebi ortaya çıkıyor. Mevsimlik işler kısa periyotlu olabileceği üzere uzun müddetli de olabiliyor. Yargıtay 11 ayı aşan çalışmaların mevsimlik iş olamayacağına hükmediyor. Münasebetiyle, işin niteliği elverdiği ölçüde 11 aya kadar mevsimlik işler uzayabiliyor.
Milliyet
