Aileden sonra en yakın şahıslar komşulardır. Son yapılan nörobilim çalışmaları birtakım gerçekleri ortaya çıkardı. İnsan ilişkisel bir varlık, genetik şifreleri tek başına yaşamaya nazaran programlanmamış. Bu nedenle insan yalnız kaldığı vakit mutsuz oluyor.
Hatta bununla ilgili bir bağımlılık modellemesi yapılıyor. Hayvanlarla ilgili bir deney var. Fareler kokain bağımlısı yapılıyor. Fare pedala bastıkça kokainli su geliyor. Kokain bağımlısı olmuş bir fareyi alıyorlar ve doğal toplumsal etrafına koyuyorlar. Hayvan kokainli suyu içmekten vazgeçiyor.
Bu çalışma harikulade bir ihtilal yaptı. Toplumda da bunun örnekleri vardır. Aslında insanların bağımlı olmasının nedenlerinden bir tanesi bağlanma muhtaçlığını karşılayamaması. Husus bağımlısı olan insanların zayıf arkadaşlık bağlantıları, zayıf aile ilgileri, zayıf insan alakaları vardır, yani yalnızdır. Canı sıkıldığı vakit alo diyeceği dostu, arkadaşı yoktur. Teselliyi bağda, uyuşturucuda bulurlar. Onunla süreksiz bir rahatlama yaşar.
Modernizmin kabusu; yalnızlık
Şu anda Batı dünyasının en büyük toplumsal sorunu budur. İngiltere, 2018’de Başbakanlık Ofisi Yalnızlık Bakanlığı kurulduğuna ait açıklama yaptı. Bakan tayin etmişler. İleri yaşta 8,5 milyon İngiliz konutta yalnız yaşıyor ve ani vefatlar var. Toplumsal takviye için devlet yetişemiyor. Bakanlık kurum olarak tahlil üretmeye çalışıyor.
Yalnızlığa karşı “komşuluk” ilacı
Bizim geleneklerimiz bunun tahlilini bulmuştu. Komşuluk ve aile sistemi. Modernizm tüketim iktisadını teşvik etmek için kazan-çalış çarkı içerisinde tüketimle ilgili bir rekabete soktu. İnsan barışçıl olmayan bir rekabete girince aile ve komşuluk bağları zayıfladı. Herkes, herkesi engelleyen kişi olarak görmeye başladı. Evvel ‘ben’ demeye başladı. İnsanlık tarihinde egoların bu kadar şiştiği bir çağ yok herhalde. Bu devirde de yalnızlık üzere bir sonuç ortaya çıkıyor.
Bizi ayakta tutan çok değerli bir konu komşuluk bağı. Bilhassa küçük yerlerde komşuluk çok kıymetli, azaldı fakat bozulmadı. Komşunda sorun varsa ve siz rahat rahat yatıyorsanız siz bencil bir insansınız demektir. Dünyada mağdur, mazlum ve dezavantajlı beşerler var. Beşerler bu durumdayken bizim oturup keyif yapmamız ne derece insanidir? En azından komşunuzla ilgili nasıl bir iyilik yapabilirim diye zihin haritamızda bir pencere açmamız lazım. Çıkar odaklı toplumsallaşmak değil, insan odaklı toplumsal network oluşturmamız lazım. Beşerler dostlarını çıkar için değil hatır sormak için aramalı.
Komşuluğun en büyük düşmanı dünyada çıkarcılığın artmasıdır. Beşerler çıkarcıdır. Toplum da çıkar peşinde koşanlardan oluşmuştur. Nietzsche de bunu savunmuştur. Hatta sadaka kültürü ile dalga geçiliyor. ‘Yardımlaşma ve tevazu işletme maliyetini arttırır. Zayıf şirketler batsın kendine bakamayana yardım etmeyin’ halinde bencil bir anlayış var. Modernizm yardımlaşmayı küçümseyen bir kültür doğurdu.
Modernizmin üretimi arttırmak için yaptığı bencilce paylaşımlar insan bağlarında bu türlü bir olumsuzluk doğurdu ve bunun bedelini de bu türlü ödüyoruz. Boşanmalar ve şiddet arttı. Bu çağ güvensizlik çağı diye geçiyor. Komşu komşuya güvenmezse nasıl rahat yatabilir ki insan. Meskende eşim bana ziyan verebilir diyen bir kimse nasıl rahat uyuyamazsa birebir şey komşuluk için de geçerlidir. Konutun inanç alanı olması lazım. Komşularla inançlı münasebetler kurulması lazım. Şu anda beşerler duvarları yükseltmeyi tahlil olarak görüyor.
Mimari bir kimliği temsil eder. Komşuluk bağları zayıf olan kültürlerde meskenler birbirine çok uzaktır. Biz toplum olarak yakın yaşantıyı seviyoruz fakat modernizm koronavirüsten sonra iyice hızlandı. Bahçe ve villa üslubunda kentten uzak meskenler ilgi görmeye başladı. Komşu ilgilerinde karşılaşıldığı vakit selamlaşmak, hal hatır sormak çok güç değil. Bunları kültürümüzde devam ettirmemiz gerekiyor. Sıcak bağ ve yakın yaşantıları hayatımıza geçirebilirsek iyi bir yaşantımız olacak.
Günümüzdeki çağdaş mimari sistemde insanların teması azaldı. Bunun olumlu tarafı da olumsuz tarafı da var. Burada değerli olan insanın zihinsel dönüşümü. Zihinsel dönüşüm olmazsa binaların formu çok da değerli değil. Konforlu ve rahat yaşamak insani bir istek. Geniş mesken bizim kültürümüzde var. Onun için meskeni sığınak haline getirmemiz gerekiyor. Bütün dünyayı karşımıza alamayız ancak insani bağları güçlendirebiliriz.
Milliyet