Ulusal bayram ve genel tatil günleri ‘Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilmiştir. Buna nazaran; cumhuriyetin duyuru edildiği 29 Ekim günü ulusal bayram olup, 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, 1 Ocak yılbaşı, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ve 15 Temmuz Demokrasi ve Ulusal Birlik Günü genel tatildir.
Kurban Bayramı’nın son günü olan bugün de dahil tüm bayram boyunca birçok kişi çalıştı ve çalışmaya da devam ediyor. Bilhassa hizmet bölümünde çalışan ve yoğunluğun tatil devrinde arttığı kesimlerde bayramı tatil yaparak geçirmek neredeyse imkânsızlaşıyor. Bu kesimlerin başında mağazacılık, perakende satış ve turizm geliyor.
Yazılı onay lazım
Çalışanların aklında çoklukla tıpkı soru bulunuyor. Patron bayramlarda çalışmaya zorlayabilir mi? İş Kanunu’na nazaran çalışanların bayram tatillerinde müsaade kullanmaları bir mecburilik değil. Kanun, yapılan işlerin niteliğinin farklı olabileceğini, bayramlarda çalışmanın bir mecburilik olabileceğini düşünerek bayram çalışmalarını özgür bırakmıştır.
Lakin çalışanların bayramlarda çalıştırılabilmeleri lakin kendilerinin verdikleri onaya bağlı tutulmuş durumda. Patronlar bu onayı işçiyi çalışmaya başlatmadan evvel imzaladıkları kontratlarla alabilecekleri üzere, her bir bayram için farklı başka da alabilirler.
Onayın yazılı olarak alınması gerekmekte. Çalışanın onayının alınmadan bayramda çalışmaya zorlanması, çalışan lehine haklı fesih nedeni oluşturacak, çalışan iş kontratını feshederek kıdem tazminatını alabilecektir.
Olağan fiyata ek
Bahsedilen durumdan, çalışanın onay verdikten sonra karşılıksız çalıştığı üzere bir sonuç çıkarılmamalı. Emekçiler bayramlarda çalışmadan o günlerin fiyatına hak kazanırlar. Kanun bayramda çalışanlar için ise, bu şahısların olağan fiyatına ek olarak çalıştığı müddetlerin fiyatının ayrıyeten ödeneceğini öngörmüş, tatil yapmayarak çalıştıklarından, çalışılan her gün için o günün fiyatının, çalışılmadan kazanılacak fiyata ekleneceğini belirtmiştir.
Yani bir kişi bayram tatili olan 4.5 gün boyunca çalışmaya devam ederse 9 günlük fiyata hak kazanmış oluyor. Kişinin o günlerde kaç saat çalıştığı da kıymetli olmayıp personelin bir saat dahi bayramda çalıştırılması, bayram tatili hakkının kullandırılmaması olarak kabul edildiğinden o günün fiyatı tam olarak yansıtılıyor.
Çocuk ve genç çalıştırılamaz
İş Kanunu’nun çalışan çocuk ve gençleri hami kararlarından biri de bayramda her ne halde olursa olsun çalıştırılmamalarıdır. Genel olarak 14 yaşını tamamlamış, ilköğretimi bitirmiş fakat 15 yaşını doldurmamış çalışanlar “çocuk işçi” olarak tanımlanıyor. 15 yaşını tamamlamış, 18 yaşını bitirmemiş olanlar da “genç işçi” olarak kabul ediliyor. İşte bu çocuk ve gençlerin bayramda çalıştırılmaları kelam konusu değil. Bununla birlikte, çalışmasalar bile fiyatları patronlarınca tam olarak ödenecek.
Hafta tatili ve bayram birebir günse
Bayram tatilinin çalışanın hafta tatili gününe rastlaması halinde, çalışana ayrıyeten bir bayram tatili fiyatı ödenmiyor, emekçi çalışmaksızın yalnızca bir günlük fiyatına hak kazanıyor. Ancak personelin hafta tatilinde çalıştırılması yasak olduğundan, üsttekinin bilakis bayram olsa da, personel onay vermiş bulunsa da çalıştırılmaması gerekiyor. Patronun bilakis bir davranışı idari para cezası ile müsabakasına sebep olabilecektir. Hasebiyle emekçi hafta tatiline rastlayan bayram günü çalıştırılırsa, çalışmasının karşılığında yalnızca ek bir günlük fiyat değil, o gün hukuka alışılmamış hafta tatili çalışması kabul edilerek ek bir buçuk günlük fiyata hak kazanacaktır.
Bayramda tatil yapan çalışanlar, bayram tatillerinin önlerinde yahut sonlarında bulunan günleri de tatillerine eklemek ve bayramı uzun bir dinlenme periyoduna çevirmek istemekteler. Bu durumda olan çalışanlar içinse patronun elinde iki araç bulunuyor.
Patronun tercihi
Bunlardan birincisi daha evvelki yazımda belirttiğim telafi çalışması. Telafi çalışmasında patron ulusal bayram ile hafta tatili ortasındaki yarım, bir, bir buçuk işgününü tatil edebilmekte bunun karşılığında çalışanların başka haftalarda günlük çalışmalarının üzerinde çalışmalarını talep edebilmektedir. Telafi çalışması emekçilerin onayını gerektirmediğinden patronlar kaideler oluştuğunda direkt bu yola başvurabiliyor. İşyeri ulusal bayram nedeniyle tatil edildikten sonra, 4 ay içinde emekçilere telafi çalışması yaptırılabiliyor. Lakin burada dikkat edilmesi gereken şey, telafi çalışma mühletinin günde 3 saatten fazla olamayacağı ve çalışanların her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiği.
Patronun elindeki ikinci yol ise kanunda yapılan değişiklikle yıllık fiyatlı müsaadenin günlük olarak kullandırılabilmesinin önünün açılması. Artık patronlar bir modülü 10 günden az olmamak kaidesiyle yıllık fiyatlı müsaadeleri istenilen kadar kesime bölerek kullandırabildiklerinden, bayram öncesi ve sonrası devirler için çalışanın yıllık fiyatlı müsaade müddetlerini kullanmasını talep edebilecekler. İki uygulamadan hangisinin tercih edileceği ise patronun yaptığı işe nazaran tespit edeceği bir durum. Yıllık müsaade kullanımında yalnızca tatil olmayan günlerin karşılığı yıllık müsaadeden düşürülecek, bayram günlerinin müsaadeleri ise yıllık müsaadeden düşürülmeyecektir.
Milliyet
