3 farklı hiperleksi çeşidi bulunur
Tip 1 hiperleksi: Bu tip, nörogelişimsel bir bozukluğu/yeti yitimi olmayan çocukların erkenden ve beklenen gelişim seviyelerinin çok üzerinde okumayı öğrenmeleri halinde ortaya çıkar. Tip 1 hiperleksi bir bozukluk olarak kabul edilmediğinden özel bir teşhis yaklaşımı gerekli görülmez.
Tip 2 hiperleksi: Bu tip hiperleksi otizmli çocuklarda görülür. Çoklukla sayılara ve harflere takıntılıdırlar, öteki oyuncak tiplerine nazaran kitapları ve manyetik harfleri tercih ederler. Ayrıyeten, plakalar ve doğum tarihleri üzere kıymetli sayıları da sıklıkla hatırlarlar. Bu çocuklar çoklukla, göz temasından ve duygusal yakınlık kurmaktan kaçınma ve duyusal uyaranlara çok hassas olma üzere daha tipik otizm belirtilerine sahiptirler.
Tip 2 hiperlekside görülen en önemli özellikler çocuğun yaşına nazaran beklenenin çok üzerinde okuma yeteneğinin olması, sayılar ve harflerle takıntılı bir biçimde meşguliyet, bilgi modüllerini tekrarlamak üzere ezbere öğrenme ve öteki çeşitli davranış sıkıntılarıdır.
Tip 3 Hiperleksinin tip 2’ye benzeri yanları bulunur
Tip 3 Hiperleksi: Tip 2 hiperleksiye emsal lakin belirtileri vakitle azalır ve sonunda da kaybolur. Tip 3 hiperleksisi olan çocuklar dikkat alımlı formda okuduğunu manaya eğilimi gösterirler fakat sözel lisan gelişimleri geri kalmış olabilir. Bellek fonksiyonları son derece yüksektir. Otizmli çocukların bilakis, tip 3 hiperleksisi olan çocuklar etraflarıyla basitçe irtibat kuran, dışa dönük ve duygusal yakınlık gösterebilen çocuklardır.
Tip 3 hiperleksiyi teşhis etmek sıkıntı olabilir zira okumaya erken başlamaya ek olarak bu çocuklar ekseriyetle bir grup otizm gibisi özellikler ve davranışlar gösterirler. Bunların başında inanılmaz bir ezber yeteneği, duyusal hassasiyet, değişime karşı ağır direnç, fobiler ve dehşetler, sıraya dizme yahut istifleme davranışları, kendilerinden “o” yahut “sen” yahut “ismiyle” bahsetmek formunda zamirleri zıt çevirme gelmektedir.
Bununla birlikte, tip 3 hiperleksili çocuklar çoklukla duygusal yakınlık kuran, dışa dönük ve yakın aile üyeleriyle etkileşime giren çocuklardır. Otizm gibisi davranışları vakitle azalır ve yaşlarına uygun halde fonksiyonellik gösterebilir hale gelirler.
Hiperleksinin toplumdaki yaygınlığı hakkında net bir şey söyleyebilmenin mümkün olmadığını belirten Dr. Özdemir, araştırmalardan elde edilen istatistiklere nazaran şu biçimde açıkladı: ”Otizmli çocukların yaklaşık yüzde 6 ila yüzde 14’ünde hiperleksi vardır. Hiperleksi olan her çocuğun otizmi yoktur. Hiperleksili çocukların yaklaşık yüzde 84’ünde otizm vardır. 54 çocuktan yaklaşık 1’inde otizm spektrum bozukluğu vardır” dedi.
Konuşma ve lisan terapisi, hiperleksisi olan çocukların lisan ve toplumsal marifetlerini geliştirmeye yardımcı olabilir. Bu metotta çocukların toplumsal etkileşim ve manaya üzere zayıf oldukları istikametlerini geliştirmeye ve düzgünleştirmeye yardımcı olmak gayesiyle gelişmiş okuma yeteneklerinden yararlanılmaktadır. Her çocuğun toplumsal marifetler, üst seviye lisan marifetleri, konuşulan lisanı manaya, yazma ve konuşma üzere kendine has gereksinimlerine odaklanan şahsa özel bir tedavi planı vardır.
Terapistlerin bu maharetler üzerinde çalışmak için kullandıkları birtakım stratejiler vardır
Anlamayı desteklemek için görsel metotlar, görsel programlar ve vakit çizelgeleri, söz münasebetlerini öğretmek için çağrışım oyunları, toplumsal öyküler, neden ve sonuç konusunda varsayım yürütme, ebeveynler ve öğretmenler için stratejiler. Bu tedavi yaklaşımı bireye özeldir lakin terapist sürekli çocuğun uyku, beslenme, öz bakım, okul faaliyetlerine katılma, toplumsal aktivitelere katılma, yazı yazma ve duyusal uyaranlara uygun halde karşılık verme üzere zorluk alanlarında çalışır.
Eğitsel yerleştirme süreci tip 2 hiperleksili ve tip 3 hiperleksili çocuklara yaklaşım stratejilerinin temel farklılığını oluşturur. Tip 2 hiperleksili çocuklar, özel eğitim sınıflarından yarar görürler. Çünkü olağan sınıflar onlar için çok fazla uyaran içerdiğinden uygun olmaz ve bu nedenle bire-bir eğitim aldıkları ortamda daha iyi öğrenebilirler. Tip 3 hiperleksili çocuklar ise tipik sınıf ortamında olmaktan daha fazla yarar görürler. Tıpkı yaştaki sınıf arkadaşlarıyla uygun toplumsal etkileşime girebilmek için sınıf ortamında daha fazla talihe sahip olurlar.
Milliyet
