NFT, yani non-fungible token olarak sertifikalanan bu eser, son yılların en ‘çılgın’ trendini de bir sefer gündemin ön sıralarına taşıdı. Bugün dünyada en çok merak edilen şeylerden biri, internetten basitçe indirilebilen dijital işlerin nasıl milyon dolarlara alıcı bulabildiği. Burada NFT’ler devreye giriyor, bu nedenle de eserler ‘kripto sanat’ olarak anılıyor. NFT, tahminen de en iyi, bir şeyin gerçekliğinin dijital sertifikası olarak tanımlanabilir.
Burada satılan sanat yapıtları, bir fotoğraf ya da heykel üzere fizikî varlığı olan işler değil. Bu yüzden NFT’ler yani ‘dijital sertifikalar’, nadirliği ve sahipliği temsil ediyor. NFT’ler tıpkı Bitcoin ve başka kripto para üniteleri üzere, blockchain (blok zinciri) teknolojisini kullanıyor ve yapılan alışverişler bu teknoloji üzerinden kayıt altına alınıyor.
Bu sistem sayesinde, sanatçı müzayede şirketlerini ortadan çıkararak, direkt alıcılara ulaşabildiği üzere, satılan dijital yapıtın tekrar el değiştirmesi üzerinden de komite alabiliyor. Tam bu noktada şu örneği verebiliriz; yaşayan en değerli ressam olan İngiliz sanatçı David Hockney’nin 2018 yılında bir resmi 90,3 milyon dolara el değiştirdi. Fakat Hockney bu satıştan hiç hisse almadı. Zira 1972 yılında tıpkı resmi 18 bin dolara satılmıştı.
NFT sayesinde ise dijital sanatkarlar, devam eden satışlardan da yüzde 10’a kadar hisse alabiliyor. Dayanılmaz sayılara el değiştiren dijital varlıklar ortasında, GIF’ler, müzikler ve görüntüler da bulunuyor. NFT sertifikalı satışların ulaştığı çılgınlığı, yatırım balonu olarak tanımlayanların sayısı da az değil.
‘SANAT PAZARINDAKİ DEMOKRATİKLEŞMENİN BİR GÖSTERGESİ’
Bu dijital sertifikaların Blockchain teknolojisi üzerinde kayıt altına alınmaları nedeniyle büyük bir etraf problemine yol açtıkları görüşü de lisana getiriliyor. İngiltere’de yaşayan bir 3D sanatkarı olan Uçman Balaban da bu süratli dönüşümü hiç beklemediğini söylüyor, “Yaptığım/ız iş genelde daima meyvesiz bir ağaç üzere geliyordu fakat bu değişim nitekim heyecanlı.” diyor.
Başlıktaki soruyu ise, ‘övünme hakkı’ denilen tanımla bağdaştırarak yanıtlıyor:
“Sanatçıların neden bu hamleye katıldığını anlayabiliyorum lakin koleksiyonerleri buraya çeken şeyi hala anlayabilmiş değilim. Konu internetten basitçe indirebilmekten öte sanat tarihine ismini yazdırmak sanırım. Sahip olma isteğinin, fizikî nesnenin önüne geçtiği garip bir vakit diliminde 70 milyon dolara bir dijital eser satıldı”
NFT ile satış rekorunu kıran Beeple’a nazaran, bu dönüşüm, sanat pazarındaki demokratikleşmenin bir göstergesiydi. CNN’e konuşan 3D sanatkarı, “Bu biraz sürreal bir durum, dijital görselleri satabileceğimi kendi ömrüm mühletince satabileceğimi düşünmemiştim. Artık beni izleyenlere direkt olarak ulaşabiliyorum. Bir aracıya gereksinimim yok. Bunun sanat tarihinde yeni bir periyodun başlangıcı olduğunu düşünüyorum” diyor. İşleri NFT üzerinden satışta olan sanatçı Uçman Balaban da misal bir demokratikleşmeyi işaret ediyor:
“Galerilerin, sanat simsarlarının ve kitapların ”sanat ve sanatçı” diye bellediği şeylerden/insanlardan uzaklaşıp herkese eşit baht verilmesi sanırım buradaki değerli olan. Aracıları ortadan çıkardığınız noktada işler biraz daha iyi işliyor üzere.”
‘KRİPTO DOLANDIRICILAR’
Lakin internetin tıpkı vakitte çok anonim bir bölge olmasının, açık artırmalar üzerinde şaibe yarattığı görüşü de var. Fiyatların anonim bireylerce yükseltilebileceği görüşüne sahip olanların sayısı hiç az değil. Blockchain Canavarının Saldırısı (Attack of the 50-foot Blockchain) isimli kitabın müellifi David Gerard, nitekim NFT satan bireylerin, ‘kripto dolandırıcılar’ olduğunu savunuyor:
“Bunlar her vakit oradalardı. Bedelsiz yeni bir sihirli fasülye icat ederek bunu paraya dönüştürmek emelleri oldu hep” Kripto sanat pazarının bu kadar süratli yükselmesi “çakılma” mümkünlüğü ile ilgili iddialara de neden oluyor. Christie’s müzayede konutunun eski bir çalışanı olan Charles Allsopp de, NFT alma konseptine mana veremediğini söylüyor. BBC’ye konuşan Allsopp, “Bence buna yatırım yapan beşerler biraz enayiler. Umarım paralarını kaybetmezler” diyor.
NBA KLİPLERİNE ÖDENEN YÜZLERCE MİLYON DOLAR
NFT sertifikalı satışlada yaşanan patlama grafiklere de yansıyor. Çok sayıda dijital sanatçı, müzik kümesi ve spor kulübü, daha evvel ücretsiz olan dijital eserleri, bu yolla maddi gelire dönüştürebileceklerini keşfetti. Birçokları NBA’in Top Shot internet sitesini kurması ile yaşanan patlamayı ilişkilendiriyor.
Bu site üzerinden, NBA müsabakalarındaki kıymetli anlar kısa klipler halinde satışa çıkarılıyor. Kulağa çılgınca geliyor tahminen lakin, örneğin, 22 Şubat tarihinde bir alıcı, LeBron James’in smaç klibine 208 bin dolar ödedi. Top Shot sitesindeki şu sözler, bu ölçülere mana veremeyen şahıslar için olmalı:
“Her koleksiyon eseri, nadirliğini garanti eden eşsiz bir seri numarası taşıyor ve bu sahiplik blockchain ile garanti altına alınıyor. LeBron James’in efsanevi bir smacının, çıkarılan 49 klibinden, 23’üncüsüne sahip olduğunuzda, buna sahip olan tek kişi siz olursunuz.”
Beş aylık bir ömrü olan sitede şu ana dek 100 bin kadar alıcı, 250 milyon dolarlık alım yaptı. Fenerbahçeli futbolcu Mesut Özil de geliri yardım kuruluşlarına bağışlanacak bir NFT iştiraki yaparak, kendi sözü ile “geleceği kucakladı”. 21 Mart’ta sona erecek öteki bir açık artırmada da bu kere NFT ile sertifikalanarak satılacak şey bir tweet.
Twitter’ın kurucularından Jack Dorsey, satışa koyduğu ‘ilk tweet’inin de milyonlarca dolara alıcı bulması bekleniyor. Pekala bazılarına nazaran pandemi nedeniyle daha fazla dijital dünyada olunmasının tetikleyicisi olduğu yorumu yapılan bu patlamanın dumanı dağıldığında geride ne kalacak? Uçman Balaban’ın buna karşılığı, “Pazarın bu altına atak durumu altında patlayacağını ancak bu patlamadan sonra geriye nitekim bu işle uğraşan koleksiyoner ve sanatkarların kalacağı konuşuluyor. Bekleyip göreceğiz.” oluyor.
“Bu geçtiğinde benim umudum yeni bir tasarım sistemi gelmiş olucak. Dizayncıları sömüren ögelerin bir defa daha oturup düşünmesi gerekicek. Bir yerden sonra sanatkarlar nft’ler üzerinden para kazanamasa da olağan vakitte yaptıkları işleri yaparken biraz daha hürmet duyulacaklar sanırım.”
Milliyet