Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Suphi Saatçi, İstanbul’un fethinin 568. yılında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’a kazandırdığı tarihi yapıları, AA muhabirine anlattı.
Fatih Sultan Mehmet’in Osmanlı padişahları ortasında kendine mahsus bir yeri olduğunu belirten Saatçi, İstanbul’daki imar hareketlerinin en büyük adımının Fatih Külliyesi inşaatına başlanmasıyla atıldığını söyledi.
Saatçi, Fatih’in, kentin ziyan görmemesi için fetihten evvel barış teklifinde bulunduğunu lakin reddedildiğini vurgulayarak, bu durumun sanata ve tarihi yapılara verdiği değerin göstergesi olduğunu kaydetti.
Fatih’in, İstanbul’un fethinden çabucak sonra imar hareketlerine başlayamadığını, evvel birtakım siyasi düzenlemeler yapması gerektiğini anlatan Suphi Saatçi, “Fetihten 7 yıl sonra Fatih Külliyesi’nin inşaatına başlandı. Fatih Külliyesi fevkalâde bir tasarım özelliği taşıyor.
Birinci kere Müslümanların eline geçen bu dünya kentine yakışan bir külliye yaptırdı. Bu külliye o kadar hoş tasarlanmış ki Osmanlı’nın mimari manada ne kadar engin bir zevke sahip olduğunu gösteriyor. Bu değerli yapıyı İstanbul’un 7 doruğundan birine kondurdu.
Külliyenin merkezinde olağan ki cami (Fatih Camisi) var lakin sağında ve solunda 4 medrese bulunuyor. Ayrıyeten darüşşifahane ve bir de imarethane yer alıyor. 44 dönümlük bir toprağa tarihimizin en büyük külliyesini Osmanlı mimari üslubu ile inşa etti.” diye konuştu.
Fatih periyodunda yapılan bir öteki kıymetli yapıtın Mahmutpaşa Mescidi olduğunu aktaran Saatçi, “Günümüze birçok modüllerini kaybederek gelmiş olsa da Fatih periyodunun kıymetli yapılarındandır. Hamamı da hala ayakta olmasına karşın çok makûs bir halde kullanılıyor. O yüzden caminin ve etrafındaki yapıların yine düzenlenmesi gerekiyor.” değerlendirmesini yaptı.
Prof. Dr Saatçi, Fatih devrinin bir başka değerli yapısının ise Davutpaşa Külliyesi olduğuna vurgu yaparak, şunları kaydetti:”Uzun yıllar çok makus kullanılsa da son yıllarda etrafındaki gecekondu binaları kaldırılarak çok hoş bir hale getirildi. Yeniden Fatih periyoduna ilişkin irili ufaklı mescitler de var. Bunlara en hoş örnek Firuzağa Camisi’dir. Atikali ve Muratpaşa da o periyodun öne çıkan yapılarıdır.
Bunlar daha çok Bursa üslubu ile yapılan klasik periyot Osmanlı mimarisinin öncüleri olan yapılardır. Merkezi kubbenin inkişaf etmediği hazırlık periyodudur. Fatih ile İstanbul büyük bir imar hareketi yaşadı. Lakin Fatih’in ömrü at sırtında savaşarak geçti.
O yüzden fırsatı olsa İstanbul’a mimari manada daha çok şeyler kazandırabilirdi. Ayasofya’ya bakışı bile onun sanata ne kadar bedel verdiğini gösteriyor aslında. Korunsun diye orayı mabet yapıyor. Cami olduğu için Müslümanların orayı koruyacağını biliyordu.”
Fatih periyoduna ilişkin kimi yapıtların korunmasında birtakım sıkıntılar olduğuna dikkati çeken Saatçi, “Fatih Külliyesi’nin imareti büsbütün yok oldu. Fevzi Paşa Caddesi’nin üzerindeki kimi dükkanlar imaretin üzerine yapılmış berbat bir imaj oluşturuyor. Bu yaklaşımlara müsaade vermememiz lazım.
Akdeniz medreseleri duruyor lakin Karadeniz medreseleri yıkıldı. Bu pahalı Osmanlı padişahının yapıtlarına kesinlikle sahip çıkılması, bilhassa müzelerde ona ilişkin olan eşyaların çok iyi sergilenmesi lazım. Zira dünya tarihinin tarafını değiştiren çok kıymetli bir padişahtı.” değerlendirmesinde bulundu.
Fatih’in İstanbul’un fethine hazırlık maksadıyla birinci olarak Rumeli Hisarını yaptırdığını lisana getiren İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ahmet Vefa Çobanoğlu, İstanbul’un fethinden sonra Fatih’in, kentin yine imarı için büyük efor sarf ettiğini söyledi.
Doç. Dr. Çobanoğlu, Fatih’in, kenti bir an önce mamur etmek için idaredeki değerli paşaların öncülüğünde büyük ölçekli mimari yapıların inşaatını başlattığını aktararak, “Vezirler ve paşalar aracılığıyla değerli külliyeler inşa edildi. Tekrar kentin gereksinimini karşılayacak mahalle mescitleri yapıldı. Fatih periyodunda 200’den fazla mahalle mescidi yapıldı. İstanbul salı günü fethediliyor ve çarşamba günü Zeyrek Kilisesi’nin olduğu manastırda eğitim başlıyor. Fetih’ten bir gün sonra eğitime başlanması aslında ‘Biz burada kalıcıyız’ iletisinin verilmesi manasını taşıyordu.” diye konuştu.
Fatih periyodunun en kıymetli yapıtının Fatih Külliyesi olduğuna işaret eden Çobanoğlu, “Osmanlı külliyeleri içinde onu aşan bir külliye olmadı. Bu da kente verilen pahanın en kıymetli göstergesidir.” dedi. Çobanoğlu, Fatih evresinin mimari özelliğine bakıldığında, direkt Ayasofya örnek alınmasa da etkilenildiğinin görüldüğünü lisana getirerek, o periyotta büyük kubbeli yapıların öne çıktığını kaydetti.
Milliyet
