Milattan evvel 4’üncü yüzyılın sonlarında Uluabat Gölü’ne hakim Zambaktepe’nin yamacına inşa edildiği belirlenen, VIP alanlarıyla loca gibisi kısımları bulunan tiyatronun yaklaşık 6 bin kişi kapasiteli olduğu bedellendiriliyor.
Kazı başkanlığını yürüten Bursa Uludağ Üniversitesi’nin (BUÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Derya Şahin, hafriyatta öncelikle tiyatronun doğu parodosun (orkestra çukurunun her iki yanındaki karşılıklı giriş yolları) büyük kısmını açığa çıkardıklarını söyledi.
Geçen yıl orkestra alanını büyük oranda gün yüzüne çıkardıklarını, oturma sıralarını bulduklarını, batı parodosu kısmen açtıklarını belirten Şahin, bu sene ise hem batı parodos hem de kavea (seyircilerin oturduğu alan) kısımlarında çalışmaya devam ettiklerini anlattı.
Şahin, Helenistik devirde antik kentin sur duvarlarının sağlamlaştırılması için kimileri yerinden sökülerek götürülen oturma basamaklarının bir kısmının yerlerinden kaydığını lisana getirerek, şu bilgileri verdi:
“Sur duvarlarında oturma sıralarını görmek mümkün. Bir kısmı da hala burada korunmuş durumda. Onları yavaş yavaş ortaya çıkarmaya başlıyoruz. Tiyatronun büyüklüğü, orkestrası yaklaşık 28 metre çapında, kavea kısmı yani tüm oturma kısmını kapsayan, dışarıdan çevrilen duvarlarla birlikte yaklaşık 78 metre büyüklüğünde. Yani 80 metreye yakın epeyce büyük bir tiyatrodan bahsediyoruz. Hasebiyle 6 bin şahsa yakın bir oturma kapasitesine sahip.
Oturma kapasitesi değerli; hem kentlerin nüfus yoğunluğu hem de kente yakın, kentin kontağında olan kentlerin de nüfus yoğunluğuna nazaran bir tiyatro planlanıyor. Buradakini de hayli büyük bir tiyatro olarak tanımlayabiliriz. Tiyatronun yamaçta kurulması, Helenistik periyotta inşa edildiğini açıkça gösteriyor. Fakat Roma periyoduyla insanların istek, gereksinim ve kimi tercihleri değiştiği için Roma periyodunda orkestrasının arena formunda düzenlendiğini söyleyebiliriz.”
Trajedi ve şiddet içerikli oyunlar sahneleniyordu
Prof. Dr. Şahin, erken devirlerde insanların trajedi içerikli oyunları sevdiğini, Euripides, Sofokles ve Aiskhülos’un yazdığı yapıtların sahneye konulduğunu söz etti.
Roma devrinde bilhassa şiddet içeren gladyatör oyunlarının, hayvan uğraşlarının öne çıktığını aktaran Şahin, “O yüzden orkestranın etrafı güvenlik hedefiyle parapet duvarıyla çevriliyor. Bunu yaptığımız hafriyatlarda açık biçimde görebiliyoruz” dedi.
Tiyatrolarda oturma tertibinin hiyerarşik olduğunu vurgulayan Şahin, şöyle devam etti:
“En altta oturdukları kısım, prohedria dediğimiz yani VIP’nin oturduğu kısım. Alttan üste yanlışsız gitgide ehemmiyet sıraları düşen insanların oturduklarını görüyoruz. En üstte kölelerin, ikinci sınıf ehemmiyete sahip insanların oturduklarını biliyoruz. Tiyatrolarda birebir vakitte oturma sıralarının rezerve edildiğini de biliyoruz.
Bununla ilgili farklı çalışmalarda çıkan örnekler de var, farklı kentlerde. Biz de burada yazıtlı bir oturma basamağı tespit ettik. Bu basamak, belirli bir meslek kümesini işaret etmekten çok özel bir ismin yer aldığını bize gösteriyordu. Yani rezerve alanların da tiyatroda varlığı epeyce değerli. ‘Aitroy’ üzere bir isim. Eksik modülleri olduğu için tamamlayamıyoruz.”
Buluntuların daha çok mimari yoğunlukta olduğuna değinen Şahin, hem klasik hem Helenistik hem de Roma devrine tarihlenebilen seramik modülleri, fragmanları, farklı metal buluntular, mimariye has birtakım kabartmalara ulaştıklarını belirtti.
Tiyatronun mimarisini oluşturan ögelerin kompleks ve girift olduğunu anlatan Şahin, “Başlangıçta tiyatronun oturacağı alanı seçmeleri çok kıymetliydi. Tiyatronun yeri, şayet yakında deniz ya da göl varsa oraya bakar halde planlanıyordu ve Helenistik tiyatrolarda bilhassa bizim örneğimizde olduğu üzere bir yamaç üzerine kuruluyordu.
Tiyatro imalinde kullandıkları gereçleri çabucak yakındaki ve inşa ettikleri yerdeki ana kayaları kullanmak, yer yer ana kayaları düzelterek, yatak oluşturmak suretiyle inşa ediyorlardı. Metaller kullanarak, yatayda ve dikeyde, kenet ve zıvana dediğimiz, antik mimaride birleştirici ögeler kullanarak yapı taşlarını birbirine bağlıyorlardı” diye konuştu.
Roma İmparatoru Hadrianus’un sur duvarlarında korunan yazıtının bulunduğunu aktaran Şahin, profesyonel uzmanlar, restoratörler, antropolog, mimar ve personellerin yer aldığı kalabalık bir grupla yürüttükleri kazıyı hava kuralları elverdiğince sürdüreceklerini kelamlarına ekledi.
