Yunus Emre Enstitüsü Roma Türk Kültür Merkezi’nde düzenlenen, TRT World’den Melinda Nucifora’nın moderatörlüğünü yaptığı panelde, memleketler arası münasebetler ve Türk siyaseti konusunda uzman İtalyan bilim insanı, Siyaset ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezi (CeSPI) Türkiye Gözlemevi Bilimsel Yöneticisi Valeria Giannotta, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oktay Tanrısever, SETA Washington DC Araştırma Yöneticisi Doç. Dr. Kılıç Buğra Kanat, İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Basri Yalçın ve Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi İtalya ülke danışmanı Gino Costa, konuşma yaptı.
G20 Önderler Tepesi öncesinde düzenlenen panelde, Kovid-19 salgını sonrası ortaya çıkan yeni dünya tertibinde Türkiye’nin global yönetişime yaklaşımı, G20 ve BM’nin rolü ile BM ıslahatına ait Türkiye’nin teklifleri ele alındı.
Giannotta, halihazırdaki çok taraflı sistemin etkisiz olduğunun kanıtlandığını belirterek, “Kovid-19 sonrası devir yalnızca ferdî bazda değil, tıpkı vakitte milletlerarası kuruluşların da tertip yapısını yine düşünmeye sevk etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da dediği üzere ‘Dünya 5’ten büyük’ olduğu için BM üzere kuruluşlarda ıslahat yapılması gerekiyor.” dedi.
Bugün Avrupa Birliği (AB) içinde de bilhassa Kovid-19 ile birlikte kimi zayıflıkların öne çıktığına işaret eden Giannotta, “İtalya, Kovid-19’dan en çok ve birinci etkilenen ülkeydi. Fecî halde yalnız kaldık. Pandemi sırasında AB içindeki ahenk ve dayanışma eksikliği nedeniyle İtalya çok acı çekti. O devirde yani Nisan 2020’de Türkiye, İtalya’ya değerli ölçüde yardım gönderdi. Bu, İtalya ve Türkiye’nin nasıl kardeş iki ülke olduğunu gösteriyor.” diye konuştu.
Prof. Oktay Tanrısever de İrtibat Başkanlığının belirlediği panel başlığının son derece kıymetli olduğunu söz ederek, “Uluslararası toplum, büyük sınamalarla karşı karşıya kaldı. Bu nedenle global yönetişimin temel asıllarını tekrar düşünmeliyiz. Kovid-19, milletlerarası sistemin aslında son derece zayıf olduğunu gösterdi.” yorumunu yaptı.
Roma’da bir ortaya gelecek G20 ülkelerinin bu mevzuyu ciddiyetle ele alması gerektiğini lisana getiren Tanrısever, “Çünkü bu ülkelerin bu meselelere tahlil bulmada, daha fazla sorumlulukları ve birebir vakitte kapasiteleri var. Türkiye olarak biz yaptık. Global yönetişimin merkezine insanı koymalıyız.” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Hasan Basri Yalçın da kelam konusu başlıkla tam da G20 Doruğu öncesi bu panelin gerçek bir vakitte yapıldığına işaret ederek, global yönetişim bakımından epey güç bir devirden geçtiklerinin altını çizdi.
Yalçın, milletlerarası sistemlerin nasıl bir dönüşümden geçeceğine dair şimdi bir tanımlamaya gidilmediğini belirterek, “BM üzere birtakım değerli memleketler arası kuruluşları yine düzenlemeliyiz. Fakat bu sıkıntı bir iş.” dedi. Yalçın, BM’de ıslahat konusunun 90’larda da çok kez konuşulduğunu lakin bugünlerde insanların bunları konuşmaktan kaçındığını, her ülkenin de kendi işine baktığını lisana getirdi.
Doç. Dr. Kılıç Buğra Kanat da milletlerarası kuruluşların reforme edilmesi fikrinin düşünsel bir çalışmanın sonucu olmadığını, bunun, coğrafyanın Türkiye’ye dayattığı bir gereklilik olduğunu söyledi.
Kanat, “Türkiye’nin coğrafyasına baktığınızda milletlerarası sistemin başarısız olduğunu görebilirsiniz. Örneğin 10 yıldır devam eden Suriye’deki çatışmada bir tahlil yok. Memleketler arası kuruluşların da bu hususta bir niyeti yok. Birebir formda de Irak’ta 20 yıldır iç savaş kelam konusu. İran’da nükleer sorun var. Azerbaycan ile Ermenistan ortasında da Karabağ sorunu vardı. Minsk kümesi 30 yıl boyunca bu sorunu çözemedi. Gürcistan’ın bir kısmı işgal altında. Artık de Ukrayna’nın bir kısmı işgal altında. Milletlerarası kuruluşlarda bu meselelere rastgele bir tahlil yok.” tabirlerini kullandı.
Avrupa’nın göç kriziyle uğraştığına dikkati çeken Kanat, “Türkiye, pek çok defa milletlerarası takviye ve global çapta yük paylaşımı talep etti. Türkiye’nin ıslahatı bu kadar istemesinin bir nedeni de coğrafik olarak, bu başarısız memleketler arası sistemin ortasında yer almasıdır ki, bunun sonuçlarını da her gün yaşıyor.” halinde konuştu.
Gino Costa da Kovid-19 salgını hasebiyle memleketler arası ticaretin ve tedarik zincirlerinin etkilendiğini, buna rağmen Türkiye’nin coğrafik olarak iyi bir pozisyonda olduğunu ve bunu da ekonomik büyümesine yansıttığını söyledi.
Milliyet
