Uzun yıllar belirti vermediği için karaciğerin ‘sinsi hastalığı’ olarak nitelendirilen karaciğer yağlanması erken periyotta tespit edilmezse, kimi hastalarda, karaciğer dokusunda iltihaplanma ve sertlik (fibrozis), bunlara bağlı olarak da siroz gelişebiliyor. Kalıcı bir hastalık olan siroz vakitle ilerleyerek karaciğer kanseri yahut organ yetmezliği üzere hayatı tehdit eden bir tabloyla sonuçlanabiliyor.
Karaciğerde ‘sertlik’ oluşabiliyor!
Karaciğer yağlanması; yalnızca yağlanmayla sonlu kalan ve karaciğerde önemli bir hasarın oluşmadığı ‘basit yağlanma’ ile yağlanmaya ek olarak iltihaplanmanın da eşlik ettiği ve non-alkoli steatohepatit (NASH) ismi verilen iki kümeye ayrılıyor. Hastaların yüzde 20’sinde iltihaplanmayla seyreden non-alkoli steatohepatit tespit ediliyor. Karaciğerdeki iltihaplanma vaktinde tedavi edilmezse, ‘fibrozis’ olarak isimlendirilen skarlaşma, bir öbür deyişle sertlik oluşabiliyor. Fibrozise eşlik eden NASH kümesinin, yani ek olarak iltihaplanmanın da eşlik ettiği kümenin yüzde 10’unda, 10 yılda karaciğer sirozu, daha da berbatı karaciğer kanseri ile karaciğer yetmezliğine kadar ilerleyebilen ‘ileri evre siroz’ gelişebiliyor.
Çoklukla tesadüfen tespit ediliyor
Karaciğer yağlanmasında alkol tüketimi değerli bir risk faktörü olsa da, her yağlanma bu sebeple oluşmuyor. Bu nedenle yağlanma ‘alkole bağı karaciğer yağlanması’ ve ‘alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması’ olarak iki kümeye ayrılıyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal, ‘alkole bağlı olmayan’ karaciğer yağlanmasının çoğunlukla uzun yıllar hiçbir belirti vermeden sinsice ilerlediği ihtarında bulunarak, “Karaciğer yağlanması nadiren karın bölgesinin sağ üst tarafında hafif ağrı ve halsizlik yapabiliyor. Bu nedenle ekseriyetle öbür bir hastalık nedeniyle yapılan ultrason, laboratuvar tetkikleri, tomografi ve manyetik rezonans (MR) formülleriyle tesadüfen tespit ediliyor” diyor.
Erken teşhis sirozu önlüyor!
Karaciğerde yağlanma tanısı konulduğunda karaciğerde hasar olup olmadığı, varsa derecesini değerlendirebilmek için karaciğerde oluşan sertliğin (fibrozis) derecesini pahalandırmak çok değerli. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal, “Fibrozis erken periyotta tespit edilirse, ömür alışkanlıklarında yapılan düzenlemeler, ilaç tedavisi ve tüketiliyorsa alkolün kısıtlanmasıyla hastalığın siroza gidişi önlenebiliyor” diyor. Lakin kan analizleri ve ultrason ile MR üzere görüntüleme formülleri ‘fibrozis’ teşhisinde yardımcı olamıyor. Bu nedenle karaciğerde oluşan hasar, altın standart olarak kabul edilen karaciğer biyopsisi ile tespit ediliyor. Fakat karaciğer biyopsisi kanama, ağrı, safra yolu zedelenmesi üzere birtakım riskler taşıdığı ve muhakkak bir müddet hastane yatışı gerektirdiği için sonlu münasebetlerle uygulanıyor.
Fibroscan ile hasar mercek altında
Günümüzde karaciğer hasarının belirlenmesinde ve oluşan sertliğin (fibrozis) derecesini ölçmede biyopsi yerine artık sıklıkla ultrason dalgaları kullanarak ölçüm yapan “fibroscan” yolu tercih ediliyor. Fibroscan ile bedene rastgele bir teşebbüs uygulanmadan gönderilen ultrason dalgaları yardımıyla karaciğerde biriken yağ ölçüsü sayısal olarak ölçülebiliyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal, bu ölçümler ile karaciğer biyopsisine nazaran yaklaşık 100 kat daha büyük bir karaciğer alanının değerlendirildiğini belirterek, “Tüm bunlar sayesinde karaciğerde oluşan hasar ayrıntılı bir halde tespit edilebiliyor” diyor.
Tedavinin takibinde bilgi veriyor
Fibroscan usulünde hastanın en az 3 saat aç kalması dışında rastgele bir hazırlığa gerek duyulmuyor. Süreç, hasta sırtüstü yatarken sağ tarafından ve kaburgaların ortasından yapılıyor. Fibroscan için geliştirilen özel problar bu bölgelerde cilt üzerine yerleştirilerek, ölçümler yapılıyor. Ölçümlerin doğruluğu hem tabip hem aygıtın üzerindeki yazılım tarafından denetim ediliyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal, yaklaşık 5-10 dakika süren süreç sırasında hastanın hiçbir ağrı hissetmediğini vurgulayarak, “Girişimsel bir süreç olmadığı için hiçbir yan tesiri de olmuyor. Fibroscan yolunun bir diğer değerli özelliği ise kolay uygulanabilir ve tekrarlanabilir olması nedeniyle yalnızca teşhis koymak için değil, hastalığın takibinde ve tedavi aktifliğinin değerlendirilmesinde de kullanılabilmesi” diye anlatıyor. İleri yaş, diyabet ve obezite üzere önemli risk faktörlerine sahip hastalarda karaciğerde fibrozis riski daha fazla olduğu için muhtaçlık halinde biyopsi metoduna de başvuruluyor.
Tedavide 3 kıymetli kural!
Erken devirde tespit edildiğinde karaciğer yağlanmasının tedavisinde epeyce başarılı sonuçlar elde ediliyor. Prof. Dr. Oya Yönal, “İdeal kiloya ulaşmak, nizamlı idman yapmak ve alkol tüketiminden kaçınmak tedavide kilit rol üstleniyor” diyor. Karaciğer yağlanmasında öncelikle fazla kiloların verilmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Oya Yönal, şöyle devam ediyor: “İdeal kiloya ulaşmak ve yağlanmanın önüne geçmek için beslenme alışkanlıkları değiştirilmeli. Zerzevat ve balıktan güçlü, kırmızı etten yoksul, şeker ile unlu besinlerden uzak, zeytinyağı ve tahıl eserlerini içeren Akdeniz beslenme modeliyle beslenilmeli. Mümkünse her gün 30 dakika tempolu yürüyüş yapılmalı. Ayrıyeten karaciğerin en büyük düşmanı olan alkol tüketiminden kaçınılmalı. Bunların yanı sıra insülin direnci, diyabet ve hiperlipidemi varsa, bu sıkıntılara yönelik uygulanan ilaçlar da tedavide büyük ehemmiyet taşıyor. Muhtaçlık halinde silmarin, karaciğeri koruyan A ve E vitaminleri yahut selenyum desteği de tedaviye eklenebiliyor. Ayrıyeten kahve tüketimi karaciğer yağlanmasını, fibrozis ile siroz riskini ve karaciğer kanserini geriletiyor. Günde 3 fincan kahvenin karaciğerde olumlu tesirleri vardır.”
Milliyet
