Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Giresun Adası’nda Amazonların ve birçok kavmin yaşadığı, mitolojik çağlara ilişkin kalıntıların yer aldığı söylenirken, ada için birtakım efsaneler de bulunuyor. Birinci ve en kuvvetli efsane, adanın Amazon bayanları tarafından kurulduğu tarafında. 4 bin yıllık mitolojik efsaneye nazaran, savaşçı Amazon bayanlarının adayı üs olarak kullandığı, adayı yılda bir defa bahar, rahmet ve döllenme merasimleri için terk ettikleri, ‘Mayıs Yedisi’ (yeni takvime nazaran 20 Mayıs) olarak isimlendirilen bu günün Aksu Şenlikleri olarak yaşatıldığı söyleniyor. Pekala, Mayıs Yedisi’nin Amazon bayanlarıyla ilgisi ne? Amazon bayanları nitekim Giresun’da mı yaşadılar?
AMAZON BAYANLARIYLA İLİŞKİLENDİRİLİYOR
Mayıs Yedisi Bayramı Karadeniz bölgesinde Ordu-Ünye/Fatsa/Merkez, Giresun ve Trabzon’un Beşikdüzü mevkiinde kutlanan bir bahar bayramı. Bilhassa Giresun etrafında kutlanan Mayıs Yedisi’nde doğurganlıkla ilgili ritüellerin de olması, burada yaşadığı varsayılan Amazon bayanlarıyla ilişkilendiriliyor. Çocuğu olmayan ve gebe kalamayan bayanların saç ayaktan geçirilmesi, Hamza Taşı etrafında dönülmesi doğurganlık ile ilgili nitelendirilen ritüellerden.
Öğretim Vazifelisi Dr. Koray Genç, taş sembolünü doğurganlığın ve üretkenliğin sembolü olan Kibele yaradanıyla ilişkilendirirken, saç ayağı ise ateş ve ocağın kutsallığı ile bağdaştırdı. Ateşin dirilmeyi gösterdiğini ve ocağın da ateşin konutu olduğunu söyleyen Dr. Genç, ada etrafında dolanma ritüelinin ise Amazonlarla anıldığını belirtti.
Amazonların yılın belli günlerinde bölgedeki erkeklerle birlikte olduğunu ve akabinde erkeği öldürdüğünü, şayet doğan çocuk erkek ise sakat bıraktığını ya da canını aldığını söyleyen Dr. Genç, “Denize taş atma ritüelini, oradaki bayanların eşlerini, Amazon bayanlarından korumak için yaptıkları hareketle açıklayanlar var” sözlerini kullandı. Bu ritüellerin Mayıs Yedisi’yle bağdaştırıldığını da söyleyen Dr. Koray Genç, adanın yalnızca Amazonlarla anılamayacağını lisana getirerek, adaların Türk mitolojisinde de değerli bir yeri olduğu konusuna vurgu yaptı.
‘ŞURADA YAŞADI DEMEK YANLIŞSIZ DEĞİL’
Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısım Lideri Prof. Dr. Muharrem Kaya ise bölgede genç kızlığa geçiş ile ilgili ritüellere dikkat çekerek, bunların benzerilerini Kızılderili toplumlarında da gördüğümüzü belirtti. Bu devirde bayanların, çocukluktan doğurgan bir vücuda, çocuk sahibi olarak toplumda yer bulma eşiğine geçtiğini, bununla birlikte bayan vücudu üzerinden rahmetin kutsanması motifinin de karşımıza çıktığını söyleyen Prof. Dr. Kaya, tarıma dayalı geçimi olan bütün toplumların bayan vücudu ile tabiatın uyanışını birbiriyle bağlı olarak gördüklerinin altını çizdi.
Bir bilim insanı olarak net bir formda “Amazonlar şurada yaşadı” demenin gerçek olmadığını söyleyen Muharrem Kaya, fakat tarihte pek çok savaşçı bayanın olduğunu kelamlarına ekledi. Bilhassa çobanlığa dayalı topluluklarda bayanların da erkekler kadar savaşçı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kaya, “Hayvanlarını korumak zorundalar. Mesela erkekler ava gidince diğer bir akın düzenliyorlar. O vakit oba erkeksiz kalıyor. Bayan da yabanî hayvanlara ve öbür yağmacı toplumlara karşı savaşmak zorunda. İskitlerden tutun da Fatımilere kadar bayan savaşçılar var. Lakin büsbütün bayanın yönetici olduğu ve iktidar olduğu Amazonlar üzere ütopya ve fantezi olarak görebileceğimiz bir yapıyı ben okumadım” dedi.
‘BEREKET BAĞI BAYAN VÜCUDU ÜZERİNDEN GÖRÜLÜYOR’
Tarıma geçen toplumlarda tarımı başlatanın bayan olduğunu, bu sebeple tarım toplumlarında rahmet tanrıçasının da bayan olduğunu söyleyen Kaya, toprak ve tarlanın bayan vücudu üzere düşünüldüğünü ekledi. “O yüzden bayan vücudu eşittir tarla üzere simgeselleştiriliyor” tabirlerini kullanan Prof. Dr. Kaya, “Rahmet bağlantısını bayan vücudu üzerinden görmemiz gerekiyor. Doğum yapmış bayanlar tarlalarda yürütülüyor. Bir tıp temas büyüsü gerçekleştiriliyor” sözlerini kullandı.
‘AMAZONLARA BENZEYEN KAVİMLER VARDI ANCAK…’
Tanıtım için Amazonların, Mayıs Yedisi ve Giresun Adası ile bağdaştırılabileceğini söyleyen Dr. Koray Genç ise, Mayıs Yedisi’nin daha çok Oğuzların Çepni uzunluğuna dayandırılabileceği görüşünde. Hititolog Prof. Dr. Ahmet Ünal da Dr. Koray Genç ile birebir fikirde. Bölgeyi tanıtmak için bu türlü efsanelerin çeşitli etkinliklerle ilişkilendirildiğini söyleyen Ahmet Ünal, Giresun’da Amazonlara ilişkin kalıntıların bulunamayacağını düşünüyor. Rastgele bir halde kültürleri olmadığını ve kültürleri olmadığı için de bulunan kalıntılardan Amazonlar olup olmadıklarını anlayamayacağımızı söyleyen Prof. Dr. Ahmet Ünal, Anadolu’da anaerkil toplumların yaşadığını ve Amazonlara benzeyen kavimler olduğunu lakin bu kavimlere Amazon denilemeyeceğinin altını çizdi.
‘MİTOLOJİDE ANLATILDIĞI ÜZERE DEĞİL’
Amazon bayanları efsanesinde toplumların birbirine bakış formlarının tesirli olduğunu söyleyen Hititolog Prof. Dr. Ahmet Ünal, ataerkil toplumların anaerkil toplumları yanlış algılamasından sebep Amazon bayanları efsanesinin ortaya çıktığını belirtti. Hititler gelmeden evvel Anadolu’da birçok anaerkil toplumun olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ünal, başka bir yandan Hititlerin, Romalılarının ataerkil olduğunu ve anaerkil toplumların bayan taraflı davranışlarını anlayamadığını vurguladı. O devirlerde zevk alemi yapan bir bayanı bir Yunanlının gördüğünde yanlış anladığını ve bayanı şeytan atfettiğini söyleyen Ünal, Amazon bayanlarına emsal bir toplumun yaşadığını lakin mitolojide anlatıldığı üzere olmadığının altını çizdi.
‘POLEMİK YARATILIYOR’
Bir toplumun kendinden olmayanı dışlamak için birtakım şeyleri ek ederken istemediği topluma cürüm üstüne cürüm yüklediğini vurgulayan Prof. Dr. Ünal, Heredot’un Lidyalı kızların evlenmeden evvel fuhuş yapıp para biriktirdiklerini anlatmasını örnek gösterdi. Hititolog Ünal, “Amazonlar yok lakin onlara benzeyen bir toplum var. Çok anaerkil bir yapıya sahipler” tabirlerini kullandı. Ünal, “Ataerkil toplumların birçoğu Hint-Avrupa ve Sami kökenli toplumlar olduğu için anaerkil toplumları görünce yanlış anlıyorlar. Kendilerinden olmadıkları için polemik yaparak dışlıyorlar” dedi.
Amazon efsanesinin de bu tip anaerkil sosyolojik yapıya sahip kavimlerden çıktığını söyleyen Ahmet Ünal, efsaneyi ataerkil toplumların çıkardığını ekledi ve bu kavimlerin Hitit sosyolojik yapısına da tesir ettiğine vurgu yaptı. Anaerkil kavimlerin, ataerkil bir toplum olan Hititlerin ağır ataerkil bakışını törpülediğini belirterek, “Bu kavimler, en azından bayan haklarının Hitit toplumuna girmesini sağladı. En az kral kadar kelam sahibi kraliçeler var ve biz bu kraliçelere ‘Tavanana’ diyoruz” tabirlerini kullandı.
HİTİT METİNLERİNDE YER ALIYOR
İnsanların gördükleri ve alışık olmadıkları şeyleri abartarak ve efsaneleştirerek yaydıklarını söyleyen Prof. Dr. Ünal, Amazonların gerçekleştirdiği varsayılan, bir ırmağın kıyısında çiftleşme merasimi yaptıklarını ve erkek çocuklarını atıp kız çocuklarını yanına alması geleneğinin Hitit metinlerinde örneklerinin olduğunu, bunun bir kavmin dini inancı yahut geleneği olabileceğini söyledi.
Prof. Dr. Ünal, “Hitit metinlerinde sembolik olarak köylerde genç kızları topluyorlar ve bu bayram cümbüş çerçevesinde yapılıyor. Irmak vadisine getiriyorlar ve metin burada kırıldığı için kendine sansür uyguluyor. Sonra onları toplayan kişi tekrar onları köylerine götürüyor. Bakın bu neye benziyor? Lidyalı kızların vadide sevgilileriyle buluşup çeyiz parası biriktirmelerine benziyor. Amazon bayanlarının ırmak vadisinde erkeklerle çiftleşmeleri üzere… Hitit metinlerinin Amazon efsanesine katkısı, bu yedi köyden kızların toplanıp ırmak vadisine götürülmesi ve orada zevk alemi yapılması, kızların yıkanıp gebe kalması ve köylerine geri götürülmesiyle benzetilebilir” tabirlerini kullandı.
‘ADLARI AMAZON DEĞİLDİ’
Anadolu’da bir sürü efsane olduğunu söyleyen ve 30 erkek evladını ırmağa atan Kaniş Kraliçesi efsanesine vurgu yapan Hititolog Ahmet Ünal, “Niye erkek çocukları atılıyor?” sorusunu sordu. Bunun bir polemik için yapıldığını vurgulayan Ünal, ataerkil toplumların, anaerkil toplumların kız çocuklarına olan çok düşkünlüğünü bu formda yorumladıklarını söyledi. Amazonların var olduklarını fakat isimlerinin ‘Amazon’ olmadığını ve kökenlerinin Anadolu’da olduğunu düşündüğünü söyleyen Ahmet Ünal, “Hitit metinleri de bunu iki taraftan destekliyor. Yedi köyden toplanan kızlar ve erkek çocuklarını ırmağa atan Kaniş Kraliçesi bu ihtimali güçlendiriyor” tabirlerini kullandı.
KÖKLERİ ÇEPNİLERE DAYANIYOR
Bütün bu bilgiler ışığında Mayıs Yedisi ve Amazon bayanları ilişkisi kurmak mümkün mü? Dr. Koray Genç, bu kutlamaların kökenini Oğuzların uzunluğu olan Çepnilere dayandırıyor. Genç, Çepnilere dayandırmasının sebebini, “Bu ritüeller çok fazla su odaklı gidiyor. Su bizim Oğuzlardan beri kutsal atfettiğimiz bir şey, hâlâ da kutsal sayıyoruz. Paklık getirdiğini, arındırıcı olduğunu kabul ediyoruz. Oğuzlarda da suyu kirletmemek ismine yıkanmama adeti var mesela. Oğuzlar suyu kirletmemek için yıkanmazlarmış. Ölülerini tekrar diriltme kanısıyla suya bırakırlarmış. Dolasıyla suyun rahmet getirici, şifalandırıcı tesiri de Çepnilerle örtüşüyor. Denize 7 tane taş atılması da örtüşüyor. Taş da su üzere Oğuz uzunluklarından gelme. Taşa güç atfediliyor. Divan-ı Lügati’t-Türk’te ‘Yada Taşı’ geçer. Günümüz Türkçesine çevirdiğimizde Yağmur Taşı manasına geliyor. Bu taş için şöyle bir rivayet var: Bu taşı elinde bulunduran istediği üzere iklimleri yönetebiliyor. Buradaki taşı da bununla ilişkilendirebiliriz” diyerek açıkladı.
Çepnilere bakıldığında Mayıs Yedisi’ne misal birçok kutlamanın yapıldığını söyleyen Genç, sadece ritüellerde değişiklik olduğuna vurgu yaptı. Koray Genç, “Bazı kısımlarda yedi deniz dalgasından su alınır. Kimi kısımlarda yedi tane farklı su kaynağından su alınır. Birtakım kısımlarda yedi deniz dalgasından zıplanır. Lakin nihayetinde ritüeller daima birebir kapıya çıkıyor. Kırk çeşit bitkiden yapılan çayın içilmesi sonucu bütün hastalıklara şifa bulunacağı, tabiatın canlanacağı gün olduğu için tabiatta geçirilmesi gerektiğine ve bunun sıhhat getireceğine inanılıyor ki Mayıs Yedisinde Ordu’da herkes sokakta olur. Sağ ayağıyla denize giren ve yedi dalgadan atlayan kişinin yıl uzunluğu hastalanmayacağı, konutundan rahmetin eksik olmayacağına inanılıyor. Deniz kenarı makbul olmakla birlikte rastgele bir su kenarında adak kesilmesi, akan suların denizle buluştuğu yerde yapılıyor” dedi.
‘PROFESYONELLEŞMESİNDEN YANA DEĞİLİM’
Mayıs Yedisi’nin Hıdırellez’deki Hızır ve İlyas motifleriyle uyuştuğunu ve su kıyısında buluştuklarını söyleyen Genç, “Buluştukları gün dünyaya bolluk rahmetin geldiğine inanılır. Bununla birlikte su kıyılarının ehemmiyeti buradan çıkıyor diyebiliriz” tabirlerini kullandı. Bahar bayramlarının birbiriyle benzeri olduğunu söyleyen Koray Genç, bu ritüellerin ve kutlamaların belediye şenliği halinde olmaması gerektiğini kanaatinde. Dr. Koray Genç, “Ben katiyen profesyonelleşmesinden yana değilim. Protokol devreye girdiğinde insanların ilgisi kayboluyor. Benim çocukluğumda gördüğüm Mayıs Yedisi ile şimdiki çok farklı. Örneğin Giresun’da kutlanan merasimlerde tam bir şenlik havası var. Beşerler yalnızca bu gece hangi sanatçı çıkacak diye konuşuyor. Bu türlü bir tertip havasına soktuğunuzda olayın klasikliği kaçıyor” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Milliyet
