Evvel şunu vurgulayayım; bankalardan kullanılan kredilere bağlı olarak yapılan hayat sigortası, kredi borcunun bir çeşit teminatıdır. İster tüketici kredisi olsun, isterse ticari kredi olsun, hayat sigortasının “teminat olma” özelliği değişmez.
Prof. Dr. Erol Ulusoy’un yazısı:
Pekala, cevaplayalım; bir kredi borcuna karşılık teminat oluşturulması kimin faydasına? Kredi alacaklısı bankanın mı, yoksa kredi borçlusu müşterinin mi? Daha doğrusu, kredi borçlusunun borcunu miras olarak bırakacağı mirasçılarının mı?
El yanıt; her ikisinin de! Kredi borçlusu vefat ettiğinde banka kredi alacağını sigorta şirketinden basitçe tazmin edebilir, mirasçılarla hiç uğraşmaz. Diyeceksiniz ki, kredi borçlusuna, kredinin maliyetine ek olarak bir de hayat sigortası primi ödeme borcu ekleniyor, hem kredi maliyeti yükseliyor, hem de kredi borçlusunun faydasına olur, bunda bir çelişki yok mu?
İsteğe bağlı lakin…
Hayır yok! Zira vefat gerçekleştiğinde, tüm kredi borcunu sigorta şirketi ödeyecektir. Bu durumda sigortalının menfaati ön plana çıkar!
Vefat eden kredi borçlusunun mirasçıları da birden teğe sorumlu olacakları bir borç yükü ile karşılaşmazlar. Kredi borçlusunun mirasçılarına bırakacağı en hoş miras da bu değil midir; mirasçılarına, hayat sigortası tazminatı ile ödenecek bir borcu miras bırakmıştır.
Bir bankadan kredi çekildiğinde, kredinin çeşidine hiç bakılmaksızın, hayat sigortası yapılması mevzuatımıza nazaran mecburî değil. Hayat sigortasında temel olan, isteğe bağlı yapılmasıdır. Diyeceksiniz ki, lakin Hocam, banka bize daima hayat sigortası yapmaya zorluyor! Aslında banka hayat sigortası için kredi çeken müşterisini zorlamıyor. Lakin bankanın da ödediği kredinin geri dönüşünü teminat altına alması gerektiği çok açık.
13 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Bireysel Kredilerde Kontaklı Sigortalar Uygulama Temelleri Yönetmelik”, kredi kuruluşlarının sağladığı ferdî kredilerle temaslı yaptırılan ihtiyari yahut zarurî sigortaları ve bu sigortalar dâhilinde verilecek teminatları düzenliyor.
Mirasçı redderse
Yönetmeliğin “İhtiyari Sigortalar” başlığında düzenlenen 6’ncı hususu kredi ile temaslı olarak yapılacak ihtiyari sigortalarda, kredi ilgilisinin menfaatinin sigorta edilmesi, sigorta kontratı ile sunulan teminatların kredi konusu ve kredi kullananın gereksinimleri ile uyumlu olması temeldir demektedir. Sigortacılık Kanunu’un 13’üncü unsuru ise, yasal zarurî olanlar dışında, zarurî sigortaların Bakanlar Heyeti Kararı (Cumhurbaşkanlığı Kararı olacak) ile tespit edileceğini söylemekte. Mesela, mali mesuliyet sigortaları çoklukla mecburidir, trafik, yeşil kart, DASK üzere. Lakin hayat sigortasının zarurî olduğunu söyleyen ne bir yasal kural ne de yargı kararı var.
Bu sebeple hayat sigortası yaptırmanın yasal olarak zarurî olmadığını, isteğe bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Lakin bankalar kredi verirken zati kefil, vs üzere teminat almadan kredi kullandırdıklarından, kredi borcunun geri ödenmesini teminen sigorta edilmesini kaide koşmaktadırlar. Şayet krediyi kullanan borcunu ödemeden vefat ederse, mirasçıların mirası reddetme ihtimali vardır. Mirasçılar mirası redderlerse, vefat eden kredi borçlusunun kefili de yoksa, bankanın kredi borcu ödenmeyecektir.
Bu sebeple bankalar kanunen zarurî olmayan hayat sigortasını kontrat ile zarurî hale getirmektedirler. Hukuken bu mümkün müdür? Evet mümkündür, zira bankanın teminatsız kredi verme mecburiliği yoktur. O halde yasal olarak zarurî olmayan hayat sigortasını banka kredi verebilmek için mecburî hale getirebilir. Münasebeti de elbette, teminatsız kredi vermeye mecbur olmamasıdır. Müşteriye ‘hayat sigortası yapıp teminatlandırırsan kredi kullandırırım’ diyebilir.
Fakat neyi diyemez banka? Hangi sigorta şirketinde hayat sigortası yapılacağını müşteriye dikte ettiremez. Bu sebeple bir kredi müşterisinin evvelce yapılmış hayat sigortası varsa, yeni bir tane daha yaptırmak zorunda değil. Tek yapılması gereken, mevcut hayat sigortasını, kredi borcu kadar bankanın dain-i mürtehin olarak yine düzenlettirmesi.
YENİLENMEZSE KİM SORUMLU OLACAK?
Bu hadise da karşımıza çok sık çıkar. Kredi müşterisi hayat sigortası yaptırır. Daha sonra, hayat sigortasının müddeti bittiğinde yenilenmez. Bazen kredi borçlusu banka müşterisi, hayat sigortasının zaten yenileceğini düşünür, mühletinin bitip bitmediğini takip etmez, oralı olmaz.
Bazen de bilerek yenilemez, zira ona nazaran hayat sigortası primi, maliyeti yükseltmektedir ve kendisini de çok sağlıklı hissettiğinden, ömrünün borcunu ödemeye yeteceğini düşünür. Sonra bir bakarsınız, Allah geçinden versin, ecel hayat sigortası yenilenmeden ve kredi borcu bitmeden kapıyı çalar.
Banka mirasçıların kapısını çalar, ‘murisinizin bankamıza olan 100 bin TL kredi borcunu ödeyin’ der. Mirasçılar da şaşırırlar, kimisinin bu türlü bir kredi borcundan haberi bile yoktur, kimisinin de haberi vardır lakin murislerinin hayat sigortası yaptırdığını düşünürler.
Mukavelede var mı?
Halbuki hayat sigortası yenilenmediğinden sona ermiştir ve geriye yalnızca kredi borcu kalmıştır. Bu durumda, yani mevcut hayat sigortasının yenilenmemiş olmasından kim sorumlu olacaktır? Banka mı, hayat sigortası şirketi mi yoksa sigortalı kredi borçlusu mu? Karşılığı vermeye evvel, hayat sigortasının zarurî olmadığı, isteğe bağlı olduğuna nazaran başlayacağız.
Hayat sigortası zarurî olmadığına, isteğe bağlı olduğuna nazaran, yenilenmemesinden ne banka ne de sigorta şirketi sorumludur. Lakin hayat sigortası yapılması kredi mukavelesinde mecburî kılınmışsa, bu durumda iş biraz değişir.
Zira Ferdî Kredilerde Temaslı Sigortalar Uygulama Asılları Yönetmeliği’nin, ‘Yenileme ve Bildirim’ başlığını taşıyan 12’nci hususunun 1’inci fıkrası, zarurî yahut isteğe bağlı olup olmadığına bakılmaksızın “kredi temaslı sigortalar” yenilenmesinde bir orta yol tutturmuş. Kredi ilişkili sigortalarda, kredi vadesi bitene kadar, hayat sigortasını yenileme sorumluluğunun krediyi kullanana ilişkin olduğu yönetmelikle karar altına alınmış.
Siz takip edin
Bu da şu demektir, şayet bir kredi borçlusunun hayat sigortası yenilenmemişse, bundan ötürü birinci evvel kendisi sorumlu olur. Zira kredi ilişkili bir hayat sigortasının yenilenmesi sorumluluğu, öncelikle krediyi kullanana aittir. Lakin bankanın hiçbir sorumluluğu yoktur da diyemeyiz. Zira banka da kredi temaslı bir hayat sigortası kontratının yenilenmesine ait, kredi borçlusuna bildirim yapma sorumluluğu vardır. Şayet banka hayat sigortasının yenilenmesi gerektiğini kredi müşterisine bildirmemişse, kendisi de kusurlu ve sorumlu olacaktır.
Üstelik banka bu bildirimi poliçenin vade sonu tarihinden 15 iş günü öncesinde gerçekleştirmek zorundadır. Yenileme yapılmadıysa bunu da 15 gün içinde bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, hem banka hem de hayat sigortasını yenilemeyen müşteri birlikte sorumlu olacaktır. Benim siz kıymetli okuyucularıma tavsiyem, banka daima hayat sigortanızı yenileyerek bir itimat oluştursa da, siz hayat sigortanızın yenilenip yenilenmediğini kendiniz takip edin.
Milliyet
