Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi’nde açılan İmkânsız Meskene Dönüş adlı stant, sanatseverleri çok istikametli, eşsiz bir sanatkarla, Etel Adnan’la buluşturuyor. Küratörlüğünü Serhan Ada ile Simone Fattal’ın birlikte üstlendiği stant, 1925 yılında Beyrut’ta çok lisanlı, çok dinli, çok kültürlü bir ailede dünyaya gelen Etel Adnan’ın, bu güçlü kimliği yansıtan yapıtlarını İstanbul’a taşıyor. Hayatından eksik olmayan savaşlara, siyasal ve toplumsal olaylara kayıtsız kalmayan sanatçı, üretimlerinde iki temel tabir aracını, yazıyı ve resmi, bazen birbirinden farklı, bazen de birbirinin içinde kullanıyor. Retrospektif niteliğindeki İmkânsız Meskene Dönüş, sanatkarın yağlı boya, desen, baskı, seramik, halı, leporello (akordeon biçiminde katlanmış defter) ve sinema üzere çok farklı alanlarda ürettiği yapıtları bir ortaya getiriyor. Etel Adnan’ın sanatsal üretimlerinin yanı sıra farklı periyotlarda yapılmış söyleşilerin görüntü kayıtları da izleyiciyle buluşuyor. Mevsimleri, görünümleri, işaretleri, hayali gezegenleri, uyduları etkileyici gücü ve yalın üslubuyla yansıtan Etel Adnan, yapıtlarıyla birinci defa tanışacak ziyaretçilere orijinal bir keşif ve yorumlama alanı vadediyor.
Renklerle yazılmış bir şiir
Şam doğumlu Müslüman Arap bir baba ile İzmirli Ortodoks Rum bir annenin, her ikisinin de cemaatlerinden dışlanmasına sebep olan evliliğinden dünyaya gelen Etel Adnan’ın tüm yapıtları köklerinin izlerini taşıyor. İmkânsız Meskene Dönüş sergisinin iki küratöründen biri olan Serhan Ada, Etel Adnan’ın kimliğinin göç, sürgün ve iltica üzere kavramlarla şekillendiğine değiniyor ve sergiyi düzenlerken sanatkarın yapıtlarını bütüncül bir yaklaşımla ele aldıklarını tabir ediyor. Serhan Ada, “Etel’in tüm yapıtı bir şiirdir. Bildiğimiz şiir biçiminde, manzum olmayanlar da dâhil. Esasen tüm görsel yapıtı de renklerle yazılmış bir şiir değil mi?” diyor. Standın eş küratörü Simone Fattal ise, sanatkarın tek bir çerçeveden bakılarak anlaşılmasının imkânsızlığını vurguluyor ve şunları ekliyor: “Etel Adnan hem şair hem muharrir hem halı desinatörü hem de ressam ve bu istikametlerinden sırf rastgele biriyle anlatılamaz. Tüm özellikleriyle anlaşılmalı, tüm özellikleri birlikte incelenmelidir.”
Göç, sürgün ve savaşın hayaleti
1925 yılında Beyrut’ta dünyaya gelen Etel Adnan, tahsiline bir Fransız kız okulunda başladı. Daha sonraları, bir yandan okuyup bir yandan çalışmak zorunda olan bir genç kızken, okulda öğrendiği Fransızca ile edebiyatla haşır neşir olan Adnan, bu sayede kazandığı bursla Paris’e, Sorbonne Üniversitesi’ne ideoloji ve estetik eğitimi almaya gitti. Akabinde ABD’ye göç eden ve doktora eğitimine Berkeley ve Harvard üzere tanınmış üniversitelerde devam eden sanatçı, Arap dünyasındaki hareketlilik sürerken 1972 yılında Beyrut’a, kendi tabiriyle “sürgünden sürgüne” döndü. Lakin on yıllar evvel bıraktığı kentinin ufkunda tekrar bir savaş beliriyordu. Savaş sona ermeden Beyrut’tan yine istekli sürgüne, Kaliforniya’ya gitti ve böylelikle hayatının geri kalanını, Amerika-Lübnan-Fransa üçgeninde sürdürmeye devam etti.
Fotoğraf yapmaya, edebiyata olan ilgisini keşfettikten çok sonra, 1959 yılında başlayan Etel Adnan, yapıtlarını birinci olarak San Francisco’daki sanat merkezleri ve galerilerde sergilemeye başladı. Beyrut’a geri döndüğü periyoda kadar geçen müddette leporello ve kilim dokuma sanatlarına olan ilgisinin farkına vararak bu alanlara yöneldi. Beyrut’ta Al Safa gazetesinde çalışırken Suriyeli ressam Simone Fattal ile tanıştı. Fattal’la ortak bir atölyede çalışmaya başlayan Adnan, kısa bir müddet sonra Lübnan’daki birinci ferdî standını Beyrut, Dar-al Fan’da açtı.
Etel Adnan’ın neredeyse her söyleşiye anne ve babasının kökenlerini anlatarak başlaması, ailesinin girift kimliği ile kendi kimlik inşasının ne kadar iç içe geçtiğinin kıymetli bir göstergesi olarak düşünülebilir. Bunların üzerine göç, sürgün, iltica, savaş kavramlarıyla çalkalanan Beyrut’un hayaleti eklenince, sanatkarın her bir yapıtı farklı manalar kazanıyor. Bienaller ve sergilerle birçok farklı ülke ve kentte sanatseverlerle buluşan Etel Adnan, tüm üretim devirleri ve tabir biçimlerini içeren bu kapsamlı stant ile Türkiye’de birinci kere Pera Müzesi’ne konuk oluyor.
Etel Adnan’ın çok istikametli kişiliğini ve sanatsal yaratıcılığını gözler önüne seren “İmkânsız Konuta Dönüş” sergisi, 8 Ağustos tarihine kadar Pera Müzesi’nde ziyaret edilebilir.
Milliyet
