Mert İnan – Bir yanda Rusya’nın Ukrayna hududuna askeri yığınak yapmaya devam etmesi ve Karadeniz’deki donanma gücünü artırması, başka yanda ABD’nin Yunanistan’ın Dedeağaç’a askeri birliklerini konuşlandırması, Türkiye tarafından kaygıyla izleniyor. Ukrayna krizinin sıcak çatışmaya dönme riskine karşı diplomasi trafiği devam ederken, memleketler arası bağlar uzmanı, İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Köni, yaşananların perde ardını Milliyet’e kıymetlendirdi. ABD’nin, Ukrayna krizinin sıcak çatışmaya dönüşeceği algısı üzerinden NATO’yu konsolide ederek, Avrupa ve Avrasya’daki varlığını sürdürmek istediğini belirten Prof. Dr. Köni şunları söyledi:
“NATO ülkeleri artık Rusya’dan çekinmiyor. Rusya’nın yeni stratejik planı Avrupa’nın güç muhtaçlığını karşılayarak sosyo-ekonomik varlığını yükseltmek, ülke içinde ekonomik refahı artırmak biçiminde. Rusya, emperyal güç olma gayesinden çok, sonlarındaki toplumsal yapıyı müdafaaya yönelmiş durumda. Bu durumda NATO geçersiz kalıyor. NATO, münasebetiyle ABD’nin geçersiz kalması, ABD’nin silah satışında büyük bir pazar kaybı yaşaması demek. NATO’nun fonksiyonsuz kalması, ABD’nin, Avrupa ve Avrasya’daki stratejilerinin ziyan görmesi manasına geleceğinden, Ukrayna krizinin tırmanması ABD’nin işine geliyor.”
Prof. Dr. Köni hususa ait çarpıcı tespitlerini şöyle sıraladı:
“İki Almanya’nın birleşmesine karar verildiğinde Gorbaçov, ABD Lideri Reagan’a Beyaz Rusya ve Ukrayna’nın Slav ve Ortodoks kimlikli iki ülke olarak Rusya’nın müdafaa alanı olduğunu belirtmiş, iki başkan ortasında gayriresmi bir mutabakata varılmıştı. Kırım, Rusya açısından Karadeniz’i tutmak kadar, Moskova’nın güvenliği açısından çok değerli. Kırım’a asker çıkarttığınızda Moskova yolu dümdüz bir güzergah. Moskova’nın güvenliği bir manada Kırım’dan geçiyor.”
‘Farklı kurgular var’
“ABD’de yalnızca Ukrayna değil Gürcistan ve hatta Azerbaycan’ı da NATO’ya katarak Asya Pasifik’i farklı kollardan denetim etmeyi amaçlıyor. Ukrayna’nın içinde önemli bir Rus nüfusu kelam konusu. Ülkenin yarısı AB’ye girip batı bloğunda olmak isterken, Rus nüfus ise anayurtla birleşik olmak istiyor. Ukrayna’da 2014 yılındaki kanlı ihtilal de, eski Devlet Lideri Viktor Yanukoviç’in devrilmesi de, ABD-Rusya eksenli hengamenin yansıması.”
“Son günlerde Beyaz Rusya ve Polonya üzerinden mülteci gerginliği yaşanıyor fakat perde gerisinde farklı kurgular kelam konusu. Beyaz Rusya’nın Rusya ile işbirliği yaparak Baltık ülkelerine saldıracağı formunda yaratılan dehşet, ABD’nin; Avrupa ve Avrasya’daki varlığını konsolide etmeye dönük telaffuzlar. Rusya’nın Baltık ülkelerine saldırması yahut Polonya üzerinden Avrupa’yı tehdit etmesi, kendi sonunu hazırlamak olacağından, hayali söylemlerdir. Son günlerde Ukrayna krizi üzerinden sanal bir Rus tehdidi oluşturulmak, ‘NATO-ABD olmazsa olmaz’ algısı yaratılıyor.”
‘Silah sağlayanlar aynı’
“Ukrayna’daki çatışmalar sırasında birtakım kümelere kimlerin silah temin ettiği problemi çok kıymetli. Bugün Suriye’nin kuzeyinde PKK ögelerine silah veren güç ile Ukrayna’daki ayrılıkçı kümelere silah sağlayan birebir güç. Taliban’a, PKK-YPG ögelerine silah verenleri Ukrayna’daki Rusya terslerini silahlandırıyorlar.”
“Rusya’nın Suriye’de alana girme nedeni Akdeniz’deki üslerden daha çok, Kafkaslarda ortaya çıkan ve ABD’nin el altından desteklediği kelamda İslam Cumhuriyeti tehdidiydi. Suriye’ye giden Kafkas, Çeçen kökenli cihatçıların, geri dönüp Rusya’ya tehdit oluşturacağı kaygısı, 2014’de Rusları Suriye alanına girmeye mecbur bıraktı. Kafkasları yalnızca Çeçenistan olarak düşünmek de yanlış olur. Kafkaslardan kuzeye yanlışsız çok önemli Müslüman nüfus olduğu unutuluyor. 2014’de Kafkas İslam Emirliği’nin kurulma riski Rusya’nın Suriye siyasetinde faal olmasının en önemli nedenlerinden.”
‘Türkiye için kabus senaryosu’
“Türkiye, NATO’nun ABD ve İngiltere’den sonraki en güçlü donanması olarak Karadeniz’de güvenliği ve denetimi sağlıyor. Kaldı ki, Rusya ile Karadeniz’in güvenliği için antlaşmalar ortadayken, ABD’nin Dedeağaç’a askeri yığınak yapması denetimli gerginlik stratejisinin bir kesimi. Olur da Rusya, Ukrayna’ya müdahale eder, ABD de bu müdahaleye karşı askeri hareket başlatırsa, bu senaryo Türkiye için kabus senaryosudur.”
‘Çekilme kaygı yarattı’
“ABD’nin Afganistan’dan apansız çekilmesi Avrupa’da telaş yarattı. AB kendi ordusunu kurmak ve ABD’ye bağımlı kalmadan stratejiler geliştirmek istiyor lakin çok sıkıntı. ABD tarafından 5 bin kişilik Avrupa Ordusu’nun Rusya’yı durduramayacağını söyleyen ABD, hegemonyasını sürdürmek istiyor. Fakat Avrupa; Asya-Pasifik’te, ABD için Çin’i karşısına almak, bu ülkeyle uğraşmak istemiyor. Fransa, ABD-İngiliz birlikteliğinden yara alan birincil ülke. Silah satışında darbeyi Fransa yiyor.”
‘Türkiye ortada kalan ülke’
“Türkiye Ukrayna sorununda ortada kalan ülke pozisyonunda. Ruslar, Türkiye’yi Ukrayna’ya yönelik İHA, SİHA satışından ötürü uyarıyor. Çok hassas istikrarlar kelam konusu. Türkiye ise bir yandan nükleer santral muahedesi, güç ithalatı ile Rusya’nın kıymetli müşterisi pozisyonunda. Rusları direkt karşımıza alamayacağımız üzere stratejik açıdan batı bloğuna da sırt dönmemiz mümkün değil. Türkiye, ne olursa olsun kendi güvenliğini gözeterek, Ukrayna krizinde geri planda durduğunu, yalnızca kendi güvenliğini düşünen bir ülke konumunda olduğunu açıkça her kezinde deklare etmelidir. Türkiye iki ülke ortasında da istikrar siyaseti gütmeye çalışsa da, NATO üyesi olarak ABD ve NATO’nun mümkün müdahalesi durumdan Batı bloğunda yer alacak. ABD ise müttefiklikten bahsederken, PKK-YPG’ye silah temin etmeye devam ediyor. ABD’nin Avrupa dışında gidip mahvetmediği bir ülke olmadığını düşünürsek Ukrayna’ya müdahil olması Avrupa’da büyük krize neden olur.”
Milliyet
