Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Birçok gök taşı dünya atmosferine girdiğinde yanarak yok oluyor. Lakin kimileri yeryüzüne ulaşarak bize uzay ve hayat hakkında değerli bilgiler sunuyor. Herkesin merak ettiği ve bilim insanlarının da karşılık aradığı, canlılığın nereden geldiği ya da kainatta yalnız olup olmadığımız sorularının yanıtları gök taşlarında bilinmeyen.
Pekala, gök taşları diğer hangi bilgileri taşıyor? Gök taşları ile geleceği görebilmek mümkün mü? Astrofizikçi Dr. Selçuk Topal bu sorulara dikkat çeken karşılıklar verdi.
KIYMETLİ OLMASININ NEDENİ…
Gök taşı neden bu kadar kıymetli? Bu cisimlerden çok azının dünya atmosferine girebildiğini belirten Dr. Selçuk Topal, “Toz haline gelmeden yeryüzüne ulaşabilenlere meteorit yahut gök taşı denir. Bu cisimleri kıymetli yapan yegâne şey, Güneş Sistemi’nin birinci oluştuğu vakitlerden kalan bilgiler taşımalarıdır. Bu alanda çalışan bilim insanları işte bu nedenle gök taşlarına sahip olmak ister. Vatandaşlar ise bu cisimleri bir ticari eser olarak görüyor” diye konuştu.
EN BÜYÜKLERİ 60 TON CİVARINDA
Dünya’ya uzaydan her gün ortalama 50 ton malzeme düştüğünü ve bunların toz boyutlarında cisimler olduğunu tabir eden Dr. Selçuk Topal, Dünya’ya ulaşan birtakım gök taşlarının büyüklüğüne değindi. Dr. Topal, “En büyükleri ortasında 1920 yılında keşfedilen Hoba gök taşı bulunur. Tek kesim halinde olan bilinen en büyük kütleli bu gök taşı 60 ton civarındadır. Yani bir yılda Dünya’ya ulaşan tüm mikro gök taşlarının toplamından bile daha büyüktür” dedi.
GEZEGENİ KOZMİK FELAKETLERDEN KORUYABİLİR
Uzay boşluğunda milyarlarca yıldır el değmeden dolaşan gök taşları geçmişe dair bilgiler sunabilir. Dr. Selçuk Topal, güneşin ve onun etrafında oluşan gezegenlerin o periyottaki fizikî şartlarının ne olduğunu, 65 milyon yıl evvel yaklaşık 10 km çapındaki bir asteroidin Dünya’ya çarpmasıyla kara ve deniz canlılarının %75’inin nasıl yok olduğunu, Güneş’in ve sistemin yaşını gök taşlarını incelerek anlaşılabileceğini söyleyip şunları ekledi:
“Gelecekte bir asteroit felaketi ile karşılaştığımızda bizi nasıl bir senaryonun beklediği konusunda bize kıymetli bilgiler verebilir. Bu cisimleri iyi anlamak gelecekte dünyayı tehdit edecek bir asteroidi nasıl durdurabileceğimizi bize öğretir. Japonya Uzay Ajansı (JAXA) ve NASA milyonlarca km ötedeki asteroitlerden örnekler aldılar bile. Yani gök taşlarını iyi anlamak bir gün gezegeni kozmik bir felaketten korumamıza da yardım eder.”
‘TÜRKİYE’DE BİRÇOK KİŞİ NASIL SATABİLECEĞİNİ MERAK EDİYOR’
Türkiye’de insanların gök taşına bakış açılarını pahalandıran Dr. Topal, birçok vatandaşın gök taşlarını para kazanılabilen bir şey olarak gördüğünü tabir ediyor. Topal bu bahse şöyle bir örnek veriyor. “Bingöl’ün Sarıçiçek köyüne düşen gök taşı olayında olduğu üzere. Ben de bir yıl içerisinde onlarca e-mail alıyorum. Birçok insan görseller gönderip sanki buldukları şeyin bir gök taşı olup olmadığını öğrenmek istiyor. Bu insanların neredeyse hepsi ellerindeki gök taşı zannettikleri o cisimleri nasıl satabileceklerini merak ediyor.”
GERÇEK GÖK TAŞI BU TÜRLÜ ANLAŞILIYOR!
Gök taşlarının fotoğraftan tanımlanmadığını tabir eden Dr. Selçuk Topal, gerçek gök taşına ilişkin bilgileri paylaştı. Topal, “Bir cismin gök taşı olduğunu gösterebilecek birtakım belirteçler vardır. Gök taşları ekseriyetle siyah ve yanmış üzere bir yüzeye sahiptir. Atmosferde ilerlerken binlerce derece sıcaklığa maruz kaldıkları için dış yüzeyi erimiş ve üzerinde pürüzsüz parmak izlerine benzeri haller oluşmuş olabilir. Kaya gibisi, demir gibisi ve kaya-demir gibisi genel çeşitlere ayrılırlar” diye altını çiziyor.
ŞAYET BİR GÖK TAŞINI AVUCUNUZA KOYARSANIZ…
Dünya’da bugüne kadar on binlerce gök taşı bulunmuştur ve bulunanların birden fazla kaya gibisi gök taşlarıdır. Bu taşların, silisyum, oksijen, nikel, demir, karbon içerdiğini belirten Selçuk Topal, “Şayet bir gök taşını avucunuza koyarsanız hacmine nazaran kütlesinin çok fazla olduğunu düşünebilirsiniz. Muhtemelen ‘bu çok ağır’ dersiniz. Zira gök taşlarının büyük bir kısmı olağan kayalara nazaran çok daha ağırdır. Diğer birçok kimyasal kompozisyon ve fizikî yapıda olabilirler. Bulduğunuz bir cismin gök taşı olup olmadığından emin olmanın en iyi yolu o cismin bir modülünün kimyasal tahlilinin yapılmasıdır” kelamlarıyla gök taşı hakkında bilinmeyenleri açıkladı.
‘GÖK TAŞI SATIN ALAN WEB SİTELERİ VAR’
Türkiye’de bunu bölüm haline getirmiş birçok gök taşı avcısı bulunuyor. Neredeyse her bulan para eder mi diye merak ediyor. Bu mevzu hakkında ise Dr. Selçuk Topal şunları söylüyor:
“Enstitüler, üniversiteler, bu alanda çalışan bilim insanları yahut bu işin ticaretini yapan firmalar satın almak isteyebilir. Gök taşı satın alan web siteleri bile var. Piyasayı tam olarak bilmiyorum. Fakat gök taşları bu gezegende hayatta kalmak istiyorsak anlamamız gereken cisimlerin başında geliyor.”
GELECEKTE DEV BÜYÜKLÜKTE BİR ASTEROİT DÜNYA’YA ÇARPABİLİR!
Dünya etrafında dolanan ve kozmik ölçekte bize yakın olan 30.000’e yakın cisim tespit edildiğini aktaran Selçuk Topal, bunların 10.000 tanesi 140 metreden daha büyükken 1000 tanesi ise 1 km’den daha büyük olduğunu söylüyor. Topal, “İstatistiksel olarak birkaç milyon yılda bir gezegen ölçeklerinde ziyan verebilecek büyüklükte bir asteroit dünyaya çarpabilir. Şayet bir gün bu türlü dev asteroitleri yok edebileceksek öncelikle asteroitlerin modülleri olan gök taşlarını kimyasını iyi anlamalıyız. Bu manada bakıldığında gök taşları değer biçilemez cisimlerdir. Bence beşerler bu cisimlere bir de bu açıdan bakmalılar. Nasıl bir cihan içerisinde yaşadığımızı, nasıl risklerin bizi beklediğini ve bu gezegenin ne kadar eşsiz bir yer olduğunu anlamak isteyenlere Kaostan Kozmosa Kozmosun Öyküsü kitabımı okumalarını tavsiye ediyorum” diyor.
Milliyet
