Gökhan Karakaş – Marmara Denizi’ni tesiri altına alan deniz salyası (müsilaj) yoğunluğu uzmanları huzursuz ediyor. Yüzeyde sarı-kahverengi renklerde görülen yapışkan kümelerin su altında yarattığı tahribat kameralara yansırken tahribatın merkezi Doğu Marmara’ya İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi bilimsel sefer düzenledi.
Dört körfez ve çok sayıda koya sahip olmasına karşın deniz hareketleri çok zayıf olan hassas bölgeye gitmeden evvel tüm bilgileri hassasiyetle tarayan bilim insanları, araştırma gemisi R/V Yunus S ile hareket etti. Dekan Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar’ın liderliğinde Prof. Dr. Saadet Karakulak ve Dr. Öğretim Üyesi Uğur Uzer’in katıldığı bilimsel seferde 4 araştırma vazifelisi ve doktora öğrencisi vazife aldı.
Bilim gemisi R/V Yunus S, 1994’ten bu yana 30 deniz istasyonu ortasında toplam 135 mil (250 km) yaptı. Marmara Denizi’nin kaldıramayacağı kirliliğin oluşturduğu deniz salyasının en çok etkilediği ekosistemlerden Prens Adaları’yla başlayan bilim insanları birinci ölçümleri Burgazada ardında gerçekleştirdi.
BALIKLAR TERK EDİYOR
Bilim grubu, gelişmiş teknomoji eseri olan ve 2000 metreye kadar indirilebilen CTD ile 5 başlıkta (derinlik, çözünmüş oksijen, PH, sıcaklık, tuzluluk ve iletkenlik) bilgiler elde etti. Müsilaj felaketinden sonra en değerli datanın çözünmüş oksijen olduğunu söyleyen Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, sonuçların olağanın altında olduğunu söyledi. Prof. Dr. Okyar, tespit ettikleri tehlikeyi şöyle ayrıntılandırdı:
“Çözünmüş oksijen canlı hayatı için kaide. Bizim nefes almaya deniz canlılarının da çözünmüş oksijene muhtaçlığı var. Öncelikli gayemiz çözünmüş oksijenin tespiti. Ne yazık ki olağanın altında sonuçlar aldık. Litrede 2-3 miligram olması gereken çözünmüş oksijen daha birinci istasyonumuzun 35 metresinde yalnızca litrede 1 mg/L. 80 metrede ise bu oranın 0.8 mg/L’ye düşmesi denizde oksijenin bitmek üzere olduğunu gösterdi.
Körfezin girişi Eskihisar- Yelkenkaya’da ise oranın 0.7mg/L’ye düşmesi bizleri çok düşündürüyor. İnsan kaynaklı kirlilikle gayret edilmezse karşılaşacağımız sonuçları düşünmek istemiyorum. Su altı hayatı çok azalmış, besin zincirinin vazgeçilmezi zooplankton (hayvansal plankton) tükenmiş.
Oksijenin azlığı ve besin ölçüsündeki düşme sebebiyle balıklar ortamı terk ediyor. Oksijenin azalmasıyla tabanda canlı organizmalar ölebilir. Ölen bu canlıların bakteriyel aktivitelerle ayrışmasıyla kritik derecelerdeki çözünmüş oksijen oranı düşer. Bu olayın ilerlemesiyle hidrojen sülfür oluşabilir.”
‘TÜR ÇEŞİDİ AZ OLSA DA HÂLÂ HAYAT VAR’
“Dalgıçlardan ve balıkçılardan sualtındaki yok oluş hakkında fikir edinmiştik” diyen Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, canlıların gereksinimi çözünmüş oksijenin bu kadar düşük olmasına karşın kimi canlıların Marmara’da olduğunu gördüklerini söyledi. Okyar, “Yaptığımız trol ağında kırlangıç, berlam, istavrit üzere balıkları gördük. Yavru mahmuzlu köpekbalığı umutlarımızı arttırdı.
Deniz kirpisi(kestanesi) çeşidinin çokluğu gözümüzden kaçmadı fakat ağların gözlerini kaplayan çamur katmanı müsilaj en büyük gerçeklik. Cins çeşitliliğinin azlığı bizi düşündürdü ancak birkaç canlı Marmara Denizi için çok geç olmadığını hatta tedbirlerle ekosisteme talih verilmesi gerektiğini gösterdi bize. Çabucak yeni bir atık idare sistemi geliştirmeli, Marmara Denizi’ni kirleticilerinden kurtarmalıyız. Marmara Denizi’ne kendini yenilemesi ve maviliklere kavuşması için yardım etmeliyiz. Zira bilim pes etmez ve bizler vazgeçmeyiz” dedi.
‘İLERİ TEKNOLOJİ ATIK TESİSİ KURULMALI’
Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, 3 gün süren bilim seferinden elde edilecek sonuçların modeller üzerinde deneneceğini, geçmiş yıllarla karşılaştırılacağını ve alınan örneklerin laboratuvar ortamında incelenerek ayrıntılı bir rapor halinde sunulacağını belirtti. Prof. Dr. Okyar ve Prof. Dr. Karakulak birinci datalar eşliğinde çözünmüş oksijeni yok eden müsilajla gayret için tavsiyelerde bulundu:
“Evsel, ziraî ve endüstriyel atıklar tespit edilmeli, derin deşarj kaldırılmalı. İleri teknoloji arıtma tesisleri kurulmalı. Susurluk Irmağı üzere tarım alanlarından gelen akarsuların kimyasal atıkları istikametinden takip edilmeli.
Kıyısal düzenleme yapılmalı, kıyı alanları doldurulmamalı. Biyoçeşitliliğin güçlü olduğu alanlar sert yere dönüşmemeli. İnşaat alanlarından çıkan hafriyatlar denize dökülmemeli. Her türlü gemicilik ve denizcilik (balast suları) denetlenmeli.
Yasağa karşın yapılan trol avcılığı Marmara Denizi için konuşulmamalı bile. Sürdürülebilir ve klasik balıkçılık desteklenmeli. Her birey iklim değişikliği için karbon salınımını ve karbon ayak izini azaltmalı. Marmara Denizi üzerindeki insan yükünü azaltmak için çöpler denize atılmamalı. Plastik kirliliğiyle gayret aktif uygulanmalı.”
‘ADRİYATİK’TE 7 ÜLKE BAŞARDI, BİZ DE BAŞARIRIZ’
Müşahedelerini paylaşan Prof. Dr. Saadet Karakulak ise Adriyatik Denizi’nde yaşanan müsilaj kirliliğini örnek verdi:
“1800’lerden beri Adriyatik Denizi’nde müsilaj rapor edilir. Adriyatik Denizi’nin insan baskısının olduğu kıyısal alanlarda 1990’larda ağır müsilaj görüldü. 7 ülkenin ortak hareket etmesiyle denetim altına alındı. Marmara tüm sonları tek ülkeye yani bize ilişkin deniz. Lokal idareler, bakanlıklar ve üniversiteler ortak eyleme geçerek Marmara Denizi’ni kurtaracak radikal kararlar almalı. Çözünmüş oksijenin tıp çeşitliliğini nasıl etkilediğini gördük. Körfez girişinden itibaren aralıkla yüzeyde kendisini gösteren müsilaj tabana çökerek canlı hayatını tehdit ederek biyoçeşitliliği yok ediyor.”
CİHAT ASLAN – YALOVA – Sanayi kenti Kocaeli’nin akabinde yolumuzu Marmara Denizi’ne kıyısı olan ve tatil beldeleri ile bilinen Yalova’ya çevirdik. Yalova’da Altınova ilçesinin en hoş plajlarından Hersek’te müsilaj, rüzgârın tesiriyle denizin açıklarına kadar ilerledi. Müsilajın şu anda Yalova’da beyaz katmanla bulunduğu tek yer Altınova Tersaneleri ile Topçular İskelesi ortasındaki bölge.
RÜZGÂRLA DAĞILDI LAKİN…
Yalova merkezde ise müsilaj, deniz üzerinde küçük kesimlere ayrılmış. Bir hafta evvel boş olan parklar, sıcak havanın da tesiriyle ağzına kadar doldu. Çocuklarıyla kıyıya gelen vatandaşlardan Elif Yılmaz, iki hafta evvel parkın boş olduğunu söyleyerek, “Hemen yandaki limanı ve kıyısı müsilaj kaplamıştı. Müsilaj rüzgârla dağılınca çocuklarımızla dışarı çıktık” dedi.
Yalova Merkez’den sonra yolumuzu kış aylarında 13 bin, yaz aylarında ise nüfusu 250 binin üzerine çıkan Çınarcık’a çevirdik. Yaklaşık bir hafta evvel Çınarcık kıyısı baştan başa müsilajla kaplıydı. Lakin şu an müsilajın denizin altına inmesi ve rüzgârlarla denizin açıklarına ilerlemesiyle beşerler denize rahatça giriyor.
Kıyıda yer yer müsilaj kalıntıları kalan Çınarcık’ta en büyük mağduriyeti yeniden etraftaki esnaf çekiyor. Kime sorsak hem pandemi hem de müsilajdan keder yanıyor. Kıyıda kafe işleten Mehmet Bayram, “Durumumuz şu anda iyi. İki hafta evvel kıyıya beşerler oturmaya bile gelmiyordu. Salya gelince beşerler kıyıdan uzaklaştı, salya gidince tekrar döndü” diye konuştu.
Bölgedeki emlakçılar, müsilajın tekrar gelmesi halinde plajların ve kiraladıkları yazlıkların boş kalacağından kaygılı. Konuştuğumuz ve ismini vermek istemeyen bir emlakçı, “Müsilajın haberlere bahis olmasının akabinde iki hafta boyunca pek istek olmadı.
Şu an müsilaj fazla yok. O salya bir geldi mi 2-3 hafta kıyıdan çıkmayacak. Var olan rezervasyonlar da iptal edilecek” diye keder yandı. Bir öteki emlakçı ise, “Müsilajın bu türlü tatil kentlerine ziyan vereceği kaçınılmaz. Arayanlardan kimileri orada müsilaj var mı? diye soruyor” dedi.
EMLAKÇILAR DA TELAŞLI
Yalova Emlak Komitecileri Derneği Lideri Hayrettin Yılmaz, kıyıya salyalar yığılınca emlakçıların kendisini aradığını belirterek, şunları söyledi: “Piyasada bir hareketlenme var. Fakat şayet bu müsilaj devam ederse külliyen meşakkate düşeriz. Tatil bölgelerinde bu salyaların devam etmesi durumunda kimse emlak kiralamaz. Kıyıya salya vurdu mu emlakçı arkadaşlar arıyor. Pandemi nedeniyle zati turizm kaybetti, müsilajla birlikte daha da makûs olacağa benziyor. Buna tedbir olmazsa genel olarak Marmara biter. Buna Yalova ve tatil beldeleri de dahil.”
‘TURİZM DÖNEMİ 45 GÜN SÜRÜYOR’
Çınarcık’tan sonra yolumuzu Yalova’nın denize kıyıları olan tatil beldeleri Esenköy ve Armutlu’ya çevirdik. Bu iki ilçe de haftalar evvel müsilajla başı kaygıda olan Yalova’nın iki ilçesiydi. Şu an yalnızca ilçenin kıyı bölümünde yer yer müsilaja rastlanırken, kıyıları beyaza büründüren salya açık denizlere geçti.
Yalnızca tatil devirlerinde esnafın iş yapabildiği Armutlu’da müsilajın hortlaması ile işlerinin etkileneceğini belirten işletmeci Ali Yıldırım, “Burada turizm 45 gün sürüyor. Bir-iki hafta evvel müsilajdan kıyı görünmüyordu. Bu sene turizm bitti derken, daha yeni deniz toparlanmaya başladı. Müsilaj bu türlü devam ederse turizm esnafı çok büyük eza çeker” dedi.
Milliyet
