Çalışma hayatının en büyük meselelerinden biri de kayıt dışı istihdam. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son bilgilerine nazaran; her 100 bireyden 28’i kayıt dışı çalışıyor.
Kayıt dışılığın iktisada de çalışan bireye ve ailesine de ziyanı büyük. Çalışanlar, sigortasız çalıştırıldıkları periyot boyunca, toplumsal güvenlik haklarından ve devlet dayanaklı sağlıktan yoksun kalıyor. İşten çıkarıldıklarında işsizlik maaşı da alamıyor.
SIHHAT ÜZERE HAKLAR OLMUYOR
Daha da kıymetlisi emeklilik için gereken prim ve gün eksik oluyor. ‘Maaş olsun, sigorta olmasa da olur’ kanısının ortaya çıkardığı pişmanlığın da daha sonra pek dermanı bulunmuyor. Bu olumsuz tablo yalnızca sigortasız çalışan personelin kendisini değil, eşi ve çocuklarını da etkiliyor.
Posta’da yer alan habere nazaran onlar da sıhhat hak sahipliğinden yoksun kalıyor. Çalışanlar bu durum karşısında aslında çaresiz değil. Maddeyle sağlanan haklar var. Yani sigortasız çalıştırılan çalışanlar, bu haklarını aramalı. Bunun birinci yolu eksik primlerin işletilmesi için Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikayet.
AYRILMADAN ŞİKAYET EDİN
SGK’nın emekçi şikayetlerine nazaran süreç yapabilmesi için ise personellerin işten çıkmamış olmaları gerekiyor. İşten çıktıktan yahut çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği söz ediliyor. Lakin, emekçinin elinde yazılı doküman varsa, işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden personel lehine sonuçlar doğabilir.
5 YILA DİKKAT!
SGK’ya ve öteki kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmazsa çalışanın dava açma hakkı var. Çalışanlar sigortasız çalıştıkları müddetlerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davası ile de tespit ettirebilir. Mahkemece tespit edilen fiyatlar ile çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o personelin sigortasına geriye dönük işlenir.
DOKÜMAN VE ŞAHİT GEREKİR
Soru: 2 Temmuz 1985 doğumluyum. 2 Temmuz 1998’de işe girdim. Ancak bir sene sigortam olmadı. Sigortam 1 Temmuz 1999’da başladı. Ekim 2005’de askere gittim. Mart 2007’de tekrar birebir işyerinde çalışmaya başladım ve hâlâ çalışıyorum. Prim ödemem 7000 günü geçti. Ne vakit emekli olurum? Bir sene sigortasız çalışmamı kazanabilir miyim?
Yanıt: Emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık müddeti, 5975 gün prim ödeme ve 58 yaş kaidelerine tabisiniz. Prim ödemeniz kâfi olduğundan bundan sonra prim yatırmasanız da 58 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirisiniz. Şimdi birebir işyerinde çalıştığınızdan hizmet tespit davası açma hakkınız var. Hizmet tespit davası açıp, mahkemede çalışmanızı evrak yahut şahitle kanıtlamanız halinde, bildirilmeyen bir yıl çalışma sürenizi kazanmanız mümkün olabilir. Yargı yoluyla çalışma sürenizi kazanmanız halinde, 57 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
Milliyet
