Eyüpsultan Gümüşsuyu Mahallesi, Karyağdı Sokağı ile Ballı Baba sokağının birleştiği yerde kurulan Karyağdı Baba Tekkesi’nin bulunduğu alanda İBB, Arkeoloji Müzeleri kontrolünde hafriyata başladı. Hafriyatlar sırasında döşeme altından, vakte direnemeyen eski dergah binasının kalıntıları ve tarihi mezar taşları çıktı.
Birinci kuruluş devri 16. Yüzyıla kadar uzanan dergah, 19. Yüzyıl’da, vaka-i hayriye olayları sırasında yıkıldı ve daha sonra yine inşa edildi. Fakat bugün, eski dergahtan sadece ‘Selamlık’ denilen yapı kalmıştı. İstanbul’un tasavvuf kültürü ve Bektaşi geleneği için hayli kıymet taşıyan ve kesim modül yok olan bu alan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı’nın yürüttüğü çalışmayla, yine gün yüzüne çıkacak. Arkeoloji Müzeleri kontrolünde alanda başlayan hafriyatlarda, döşeme taşlarının 70 santimetre altında, tarihi dergahın duvarları, yer döşeme yapıları ve tarihi mezar taşlarına ulaşıldı. Hafriyat tamamlandığında, bütün dergâh binasının yapı izlerine ulaşılmış ve bu yapının nasıl bir yapı olduğu, bilimsel olarak ortaya çıkarılmış olacak. Daha sonra ise dergahın rekonstrüksiyon projesinin inşasının gerçekleştirilmesi planlanıyor.
19. YÜZYILIN BAŞINDA BİR YIKIMA MEVZU OLDU
Karyağdı Baba Doruğu’nun Eyüpsultan bölgesindeki en değerli noktalardan biri olduğunu kaydeden İBB Genel Sekreter Yardımcısı Becerikli Polat, “Karyağdı Baba zirvesindeyiz. Kerametinden dolayı Karyağdı Baba’ya atfedilen bir makam burası. Çabucak ön tarafta kendi ismine yapılmış türbesi var. Beşerler hala buraya gönül bağlılığıyla gelir, ziyaret ederler. Eyüp bölgesinin en değerli, kutsal noktalarından birisi burası. Tarihi boyunca kimi Horasan evliyalarının makamları vardı, bu da onlardan birisi. 16.Yüzyıla kadar gittiği varsayım edilen bir birinci kuruluş devri var. Eyüpsultan’ın Karyağdı Baba doruğunda, tam bu noktada kurulmuş bir Bektaşi Dergâhı burası. Tarihe karşı pek direnemedi Karyağdı Baba Dergahı. 19. Yüzyılın başında bir yıkıma mevzu oldu. İkinci Mahmut’un Vaka-i Hayriye olarak isimlendirilen olay sırasında yıkılmıştı. Akabinde tekrar geçtiğimiz iki yüzyılın sonunda, 19. Yüzyılın sonlarına gerçek inşa edildi. Bugün eski dergâhtan sırf selamlık dediğimiz, eski pirin ailesi ile yaşadığı konut kaldı. Ama dergâh daha büyüktü. Etrafında, Eyüp Mezarlığı’nı da alan bir alandı ve mezarların ortasında kalıyordu. Büyük bir nekropol alanı(mezarlık alanı) olarak düşünmemiz gereken bir yer burası. Bütün bu mezarların, mezar taşlarının iç içe olduğu bir tekke. Tarihi olarak, İstanbul’un kimliğinde bu tıp tekke dergâhların karakterini yansıtır. Klasik bir Osmanlı Konağı, çabucak yanında da bir Harem ve Selamlık kısmını içerir. Alışılmış burada bir meydan olması gerekiyordu. Ve ek binalar. Bunların tamamı, tarihe dayanamadı ve bugüne ulaşamadılar” diye konuştu.
DÖŞEME BERBATIN ALTINDA KALMIŞ BİR ARKEOLOJİK ALAN
Son yüzyıl içinde tekkenin çok iyi bilindiğini ve ziyaret edildiğini anlatan Polat, yapının tarihi izlerinin vakitle yok olduğunu anlattı. Polat, “Tarihçiler tarafından iyi çalışılmış bir tekkedir. Ama vakit zaman, birtakım tarihi izlerinin evre aşama yok olduğunu biliyoruz. Ve günümüze, artık gerimizde bulunan döşeme berbatın altında kalmış bir arkeolojik alan olarak ulaştı. Yani bir çeşit İstanbul kültür ve tasavvuf arkeolojisinin alanı burası. Karyağdı Baba Tekkesi’nin temel Selamlık Binasının yanında, ek olarak yapılan öteki binaların olduğunu biliyoruz. Ama bugüne ulaşamamış yapılar bunlar. Tam bu noktada, o yapıların kendileri vardı bir vakit. Bizim için manalı bir çalışmaydı zira Arkeoloji Müzeleri’nin kontrolünde yapılmış bir hafriyat burası. 70 santimetreye kadar indikten sonra karşımıza tarihi dergahın duvarları, yer döşeme yapıları çıkmaya başladı. Çabucak yan taraftaki binanın bitişiğinde başlayan yapı izleriydi bunlar. Tamamlandığında bütün dergâh binasının yapı izlerine ulaşmış olacağız ve bu yapının nasıl bir yapı olduğunu bilimsel olarak ortaya çıkartmış olacağız” diye konuştu.
TARİHİ MEZAR TAŞLARI DA BULUNDU
Bununla bir arada hafriyat alanında tarihi mezarların mezar taşlarının da çıktığını söz eden Polat, “Şu an adımımızı attığımız her yerin bu manevi ortamın tesiri altında ve tekkenin çabucak etrafına defnedilen gönül bağlıları tarafından mezarların çıkacağını biliyorduk ve bunlara ulaştık. İstanbul’un tasavvuf ve kültürel ortamları için Eyüp çok pahalı bir yer. Eyüp’te her türlü tarikat yapılarının olduğunu biliyoruz. İstanbul Kültürü için tarikatlar çok kıymetli. Bu kademeden sonra kazıyı devam ettirip yapının temel izlerine ulaşacağız. Ve bu temel izleri sayesinde yapının rekonstrüksiyon projesini elde edeceğiz ve burada İstanbul için bu çok bedelli tekkenin tekrar rekonstrüksiyon projesinin inşasını gerçekleştireceğiz. bu noktadaki mezar taşlarını da ortaya çıkarırsak tekrar dikerek, bu alanı eski saygınlığına uygun formda düzenleyerek, bu alanın eski kutsiyetini koruyacağız” dedi.
YAPI ETRAFINDAKİ DUVARLARDA TARİHİ MEZAR TAŞLARI KULLANILMIŞ
Yetenekli Polat, şunları söyledi: “Yapı etrafında gördüğünüz duvarlar, sonraki periyotlarda insanların dar imkanları ile elde ettikleri yapı elemanların tamamına yakından bakarsanız, buradaki tarihi mezar taşlarının kırıkları ile yapılmış duvarlar. Bu onarım sürecinde o duvarları da açarak, o mezar taşlarını da tekrar kurtararak bu formda bir onarım da gerçekleştireceğiz. Buradaki tekke, neredeyse Eyüp’teki mezarlıklarla tam hemhal olmuş durumda. Tekkenin duvarı olarak gördüğünüz şey aslında buradaki mezar taşlarının üst üste dizilmiş halleri. Bu açıdan da İstanbul’un tarihi kimliğine, kent ve tasavvuf kültürüne çok uygun bir alan. Bu yapı duvarlarının tamamında oluşturulmuş kat kat mezar taşlarının kendisi, Eyüp tarihi mezarlıklarının içinde olduğumuzu bize hatırlatıyor. Bunların tamamının toparlanması, derlenip düzenlenmesi ve restore edilmesi gerekiyor. değişik bir onarım alanı, bilhassa manevi taraftan yüksek bir alan”
Milliyet
