Market alışverişinden sonra siz de sık sık ‘eskiden aldığım pakette güya daha çok olurdu’ diye aklınızdan geçiriyor musunuz? Yanıldığınızı düşünmeyin, yanlışsız hatırlıyorsunuz!
Girdi maliyetinin arttığını hesaplayanlar, bu artışı besin eserlerine yansıtıyorlar. Bu nedenle periyot devir döviz kurundaki dalgalanma, petrol fiyatı üzere etkenleri öne süren firmalar, anında harekete geçiyor. Lakin tüketici algısını kullanmak isteyen firmalar ise ‘gramaj’a sığınıyor. Yani fiyatlar tüketici için tıpkı görünürken, aldığı eser tıpkı yükte olmuyor. Çerezler, atıştırmalıklar, hatta pakete giren tüm temel besin eserleri bundan nasibini alıyor.
Daha evvel bilhassa 2018’de gündeme gelen etiketlerdeki gramaj oyunu, son periyotta de tüketiciyi artan sayıda şikayet oluşturmaya yöneltti. Buna nazaran, gramajı düşürüp fiyatı sabit tutan, hatta artıranlar tüketiciye ve ilgili sisteme art geriye yakalanıyor. Bu durum tüketicinin algısından yararlanıp bir çeşit ‘aldatma’ olarak görünse de türel olarak cezası yok.
Pakete giren eriyor
Bir de gramajlardan ‘ufak’ kesintiler yapan lakin etikete bile yansıtmayanlar var. İşte bunu yapan firmalar, büsbütün ‘hile’ kapsamında bedellendiriliyor ve cezası var. Taklit ve tağşiş yoluyla besin eserleri başta olmak üzere yapılan bu dolandırıcılığın cezası yeni yasa taslağı ile daha da artacak. Tüketiciler, yalnızca fotoğrafını çekerek bu eserleri şikayet edebilir.
Üstelik gramaj aldatmacası marka ayırt etmiyor. Türkiye çapındaki zincir marketlere, küçük marketlere, bakkallara kadar giren eserler; tanınan ve daha az tanınan firmaların kimi eserleri olabiliyor.
Tüketici Müracaat Merkezi Onursal Lideri Aydın Ağaoğlu, etiket üzerinde çeşitli meseleler olduğunu belirtirken, “Bunlar; hile, kasti aldatma ve kusur olarak yapılıyor. Fiyat tıpkı lakin gramajı düşüren firma kasti aldatma yapar. Cezası yok fakat bir ahlak sorunu. Gramajı azalttığı halde, etiketi yeni gramaja nazaran yenilemezse burada hile yapılmış demektir ve cezası vardır, yasal yollara başvurulmalıdır. Birkaç gram da olsa çalıp kar etmeye çalışırken, tüketiciyi dolandırmış oluyorlar” dedi.
Temel besinde peynir örneğini veren Ağaoğlu, “Paketteki peynirlerin gramı her gün eriyip gidiyor. Artık bir fotoğrafını çekin, birkaç ay içindeki değişiklikleri görün. 800-900 gram olan peynirlerin 600 grama kadar düştüğünü görüyoruz. Fiyatların birebir olması sizi yanıltmasın. Altın, gümüş üzere; yükselen döviz, petrol çabucak gramdan düşülüyor” diye konuştu.
‘Reklam yapan var’
Tüketiciye ‘etiketleri okuma alışkanlığı edinin’ davetinde bulunan tüketici dernekleri, bu sayede hem algıda aldatılamayacaklarını, hem de fark ettikleri tüm hataları bildirdiklerinde artık firmaların da buna yürek edemeyeceğini vurguluyor. Tüketiciyi Muhafaza Derneği (TÜKODER) Genel Lideri ve Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Lideri Aziz Koçal, ‘zam yapmadık, tıpkı fiyatla satıyoruz’ diye reklam yapanlar bile olduğunu anlatırken, hem gramaj düşürüp hem de fiyatı artıranlar da olduğunu söyledi. Koçal, “Örneğin 50 ve katları ile giden paket gramajları varken, artık 188 gram yazıyor. 200 gram bir eserin fiyatı 10 lira ise 188 gram yapılan eserin fiyatı da ona nazaran olmalı.
Ünite fiyatı kesinlikle yazılmalı. Yani 188 grama isabet eden fiyat satış meblağı yazılmalı. Evvelki yıllarda en dramatik örneklerden biri şampuanlardı. 700 gram olan birebir eser, 550 grama kadar düştü” dedi.
TÜKETİCİLER NE YAPMALI?
Derneklerden tüketicilere şu teklifler sunuluyor:
Tüketicilerin bu yanılgılara düşmemesi için bilhassa ‘etiket okumak’ öneriliyor.
Görülen kusurlar, fark edilen hileler ise fotoğraflanabilir.
Tüketici her eseri tartamaz lakin kuşku ettiği eseri tartıp ilgili kurumlara şikayet oluşturabilir.
Çekilen fotoğraflar Tüketici Hakem Heyetleri’ne iletilmeli.
Kelam konusu uygunsuzlukların tespit edilmesinde; tüketiciler tarafından yapılan ihbar, şikâyet, CİMER ve Alo 174 Besin Sınırı müracaatları sonucunda de kontroller gerçekleştiriliyor. Bu kontroller Tarım ve Orman Bakanlığı bağlı birlikleri ile yapılıyor. Ayrıyeten Ticaret Bakanlığı’nın Haksız Fiyat Artışı (HFA) bildirim uygulaması, Alo 175 Tüketici Müşavere Çizgisi, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ihbar sınırı VİMER-189 da kullanılabiliyor.
Sakızda bozukluk sorunu
Tek satılan ‘küçük’ atıştırmalık kategorisindeki eserlerde ise ‘bozukluk’ sorunu nedeniyle bu gramaj yanılgısına başvurulduğunu anlatan Aydın Ağaoğlu, “Mesela sakız üreticileri… Bir adet sakız 1 lira iken 1 lira 10 kuruş yapmak alışverişi zorlaştırır diye gram düşürebiliyor. Savunmaları bu. Bir kısmı bunun açıklamasını yaptı. Natürel yalnızca açıklama yetmiyor. Yeni etiketteki yeni gramajı muhakkak formda göstermek gerekiyor” dedi.
‘Cips değil hava almışız’
Fiyat ve gram bilgisi daha evvelki haberlerimizde mevcut olan eserler, tüketici dernekleri ve toplumsal medya kanalları üzerinden iletilen kimi şikayetleri de derledik. Çerez, cips, atıştırmalık, paketli çikolata, şampuan, peynir, işlenmiş et eserleri, salça üzere eserler öne çıkıyor.
80 gramdan 74 grama düşen çerez, 120 gramdan 91 grama düşen bisküvi, 35 gramdan 32 grama düşen çikolata, 18.5 gramdan 17.5 grama düşen hazır kahve üzere tüketici dernekleri tarafından eski ve yeni görselleri paylaşılan eserler bunlardan yalnızca birkaçı. Bu örnekler aslında ‘gram gram’ erimeyi de anlatıyor.
Geçen yıl 830 gram olan birebir salçanın bu yıl 650 grama kadar düştüğü görülürken, 250 gram olan ay çekirdeği 200 gram paketlerde satılıyor. 700 gram olarak paketli peynir de 600 grama düşürülmüş, fiyatında da artış var. Toplumsal medya hesaplarından ya da çeşitli şikayet sitelerine yazan tüketiciler, ‘cips değil hava almışız’ yorumunu da getirmiş. 69 gram cips 46 grama, 76 gram cips ise 65 grama çekilmiş.
Milliyet
