Rekabet Kurumu, Türkiye Süratli Tüketim Malları Perakendeciliği Bölüm İncelemesi Ön Raporu’nu yayımladı. Raporda, 2011’de pazarın en büyük beş firmasının içinde yalnızca bir indirim marketi bulunurken 2019 prestijiyle birinci dört teşebbüsten üçünün indirim marketlerden oluştuğu kaydedildi. Birebir süreç içinde mahallî ve küçük marketlerin ise kan kaybettiği vurgulandı.
‘Rekabet gücünü zayıflatır’
İndirim marketlerin eser portföylerindeki özel markalı eser tartısının başka marketlerden daha fazla olduğu belirtilen raporda, şu sözler yer aldı:
“İndirim marketleri tarafından tasarlanan bu eserler çoğunlukla küçük ve orta ölçekli üretici yahut çiftçiye ürettirilmektedir. Perakende düzeydeki gücünün de tesiriyle indirim marketler bu satıcılar karşısında kıymetli bir alıcı gücüne sahip olmaktadır. Bu gücün berbata kullanılması kelam konusu satıcıların faaliyetlerini zorlaştırarak, bu teşebbüslerin rekabetçi güçlerini zayıflatabilecektir. Yatırım, yeni pazar ve yeni eser geliştirme güdülerini zayıflatacak uygulamaları engellemek koşuldur.”
‘Süpermarket ombudsmanlığı’
Raporda, İngiltere’de 2013’te kurulan, ‘süpermarket ombudsmanlığı’ sistemi örnek gösterilerek benzeri bir mevzuat düzenlemesi önerildi. İngiliz örneği üzerinden büyük perakendecilerin alıcı güçlerini kullanarak riskleri ve beklenmedik maliyetleri tedarikçilere aktarmaları nedeniyle fiyat artışlarının yaşanabildiği belirtilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Firmaların alıcı güçlerinin berbata kullanılmadığının garanti altına alınmasının, marketler ortasındaki rekabete de olumlu yansıyarak, başta fiyatların düşmesi olmak üzere süratli tüketim malları perakendeciliği pazarında rekabetten beklenen yararların kazanılmasında kıymetli bir rol oynayacaktır. Alıcı gücü kaynaklı haksız ticaret uygulamalarına örnek olarak perakendecilerin çeşitli isimler altında tedarikçilerden bedel alması, ödeme vadelerinin uzun olması, kontratta tek taraflı değişiklik yapılması üzere uygulamalar verilebilir. Bölüm incelemesi sonucunda kanunlarda haksız ticari uygulamaları yasaklayan birtakım kararlar bulunmakla birlikte, tedarikçilerin şikâyet yolunu seçmedikleri ve hasebiyle kelam konusu kararların işletilmediği tespit edilmiştir. Bu prestijle, son 10 yılda süratli bir artış göstererek, gerek tedarik gerekse perakende düzeylerindeki aktörlerin faaliyetlerini ve rekabetin düzeyini olumsuz istikamette etkileyebilecek değerli bir düzeye gelen perakendecilerin alıcı gücünün berbata kullanılmasının engellenmesini teminen, ülkemizde de yasal bir düzenleme ve bu yasal düzenlemenin uygulamasından sorumlu, inceleme yapma ve yaptırım uygulama yetkilerine sahip bağımsız bir idari otoritenin varlığına muhtaçlık bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.”
İşte düzenlenmesi istenen konular
Raporda, yapılacak düzenlemeyle bozulabilir ziraî ve besin eserleri bakımından 30 günü; öteki ziraî besinler bakımından 60 günü aşan ödeme vadeleri, bozulabilir besinlerde kısa müddette yapılan iptal bildirimleri, alıcının tek taraflı kontrat değişiklikleri, süreçle ilgili olmayan ödeme talepleri, kayıp ve bozuk mal riskinin tedarikçiye transferi, tedarikçi talebine karşın alıcı tarafından tedarik mukavelesine yazılı onay verilmemesi, ticari sırların alıcı tarafından berbata kullanılması, alıcı tarafından yapılan ticari misillemeler, tüketici şikâyetlerinin incelenmesi maliyetinin tedarikçiye aktarılması konularının yasaklanmasının gerekli olduğu kaydedildi. Raporda ayrıyeten satılmayan eserlerin iadesi, listeleme, raf ve stok bedellerini, promosyon bedelini, pazarlama bedelini, reklam bedelini tedarikçinin ödemesi; alıcının tedarikçinin eserlerini satmak için kullanılan alanlara yerleştirilmesi için tedarikçiden işçi fiyatı alması
konularının düzenlenmesi istendi.
Milliyet
