Hem işletmelere hem de ferdi vergi mükelleflerine başta ödeme kolaylığı olmak üzere çeşitli avantajlar sağlamayı amaçlayan 7326 sayılı yapılandırma kanunu, birebir vakitte kayıtdışını azaltma gayesini de taşıyor. Mükelleflerin sahip olduğu varlıkları gerçek pahalarını bildirime teşvik etmek hedefiyle da kanun kimi vergilerde daha düşük oranlar getiriyor.
Sistem Küresel Danışmanlık Yönetici Ortağı Yeminli Mali Müşavir Necmi Ulus ve vergi danışmanlık grubunun katkılarıyla hazırladığımız yazı dizimizin bu kısmında yasanın, bilançoların gerçeği yansıtmasını amaçlayan kasa, ortak cari ve ilgili öbür hesaplar, emtia ve demirbaş stokları düzelmeleri ile gayrimenkul ve amortismana tabi değerlerin tekrar değerlemesi düzenlemelerini ele alacağız.
En son 2018 yılında tekrar bir af maddesiyle uygulanan taşınmazların değerlemesine ait düzenleme, bu yapılandırma kanununa da girdi. Bu düzenlemede mükellef lehine iki konu kelam konusu. Bunlardan birincisi vergi oranı.
Daha evvelki düzenlemede bedel artışı fiyatı üzerinden yüzde 5 olarak hesaplanan vergi, bu düzenlemede yüzde 2 üzerinden hesaplanacak. İkinci ve en kıymetli düzenleme de kapsamının genişlemiş olması. 2018’deki düzenleme yalnızca taşınmazları kapsarken, bu düzenleme faale kayıtlı taşınmazlar yanında amortismana tabi başka iktisadi değerleri kapsıyor.
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço aslına nazaran defter tutan kollektif, ismi komandit ve ismi şirketler de dâhil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri tekrar değerleme hakkına sahip. Münasebetiyle hür meslek yarar defteri tutan hür meslek erbabı mükellefler ve işletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) aslına nazaran defter tutan mükellefler bu imkandan faydalanamazlar.
Ayrıyeten finans ve bankacılık dalında faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları bu uygulamadan yararlanamayacak.
Sermayeye eklenebilir
Yine değerleme, son düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih prestijiyle mükelleflerin yasal defter kayıtlarında yer alan bedelleri üzerinden yapılabilecek. Pahanın tespitinde amortisman tam ayrılmış üzere kabul edilecek, maliyete dahil olan kredi faizi ve kur farkı da dikkate alınacak.
Bu yolla hesaplanarak varlığın pahasındaki artış meblağı, gelir yazılmayacak, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına aktarılacak. Bu meblağın sermayeye eği de mümkün.
Müddet ve ödemeler
Değerleme 31.12.2021’e kadar yapılabilecek. Ödemelerin ise birinci taksiti değerlemenin yapıldığı ve beyannamenin beyan edildiği ayın sonunda, izleyen taksitler beyanname verme mühletini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç taksitte yapılması gerekiyor.
Tekrar değerlemeye örnek
A şirketinin 9.6.2021 prestijiyle yasal defter kayıtlarında maliyet bedeli 10.000.000 TL, birikmiş amortismanı 2.000.000 TL olan bir taşınmazı var. Bu taşınmaz, şirketin faaline 31.01.2011’de girmiş ve bu kanundan yararlanarak yine değerlemeye tabi tutuluyor.
Paha artışı taşınmazın yine değerleme sonrası net bilanço etkin bedelinden (35.868.208,71 7.143.641,74 = 28.694.566,97), tekrar değerleme öncesi net bilanço faal pahasının (10.000.000 – 2.000.000 = 8.000.000) indirilmesi suretiyle hesaplanacak olup örneğimizde (28.694.566,97 – 8.000.000 = 20.694.566,97 TL) olarak gerçekleşecek.
Yapılan tekrar değerleme sonrasında 20.694.566,97 TL bedel artışı üzerinden yüzde 2 oranında hesaplanan 413.891,34 TL verginin kurumlar vergisi tarafından bağlı olunan vergi dairesine tekrar değerleme sürecinin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar beyan edilip birinci taksidi beyanname verme mühleti içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme müddetini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekecek.
İşletme kayıtlarının düzeltilmesi
Yapılandırma kanunuyla yürürlüğe giren düzenlemelerden bir tanesi de kayıtlı iktisada geçişin teşvik edilmesi için işletme kayıtlarının işletmelerin içinde bulundukları fiili duruma uygun hale getirilmesi… Kanuna nazaran düzeltme süreçleri 2 formda planmış: 1- Kayıtlarda yer almayan emtia, makine teçhizat ve demirbaşların kayıtlara alınması.
2- Kayıtlarda olan ancak fiilen işletmede bulunmayan emtia makine teçhizat ve demirbaşlar ile kasa mevcudu, ortaklardan alacaklar ve bunlar ile ilgili öbür süreçler.
Kayıtsız emtiayı kayda alma
Mükellefler işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince yahut bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel ile 31.8.2021 tarihine kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilecek.
Buna nazaran etkinlerine kaydettikleri emtia için başka, makine, teçhizat ve demirbaşlar için başka olmak üzere özel karşılık hesabı açılması gerekecek. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması yahut işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde sermayenin ögesi sayılacak ve vergilendirilmeyecek.
Beyan edilen makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı temel alınarak KDV hesaplanacak ve farklı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme mühleti içinde ödenecek. Ödenen KDV indirilemeyecek.
Kayıtlı fakat olmayan emtialar
Mükellefler, kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını, 31.8.2021 tarihine kadar kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler. Buna nazaran ödenmesi gereken katma kıymet vergisi, birinci taksiti beyanname verme mühleti içinde, izleyen taksitler beyanname verme müddetini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenir. İşletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar konusu da kanuna nazaran şöyle düzenlenir:
31.12.2020 tarihi prestijiyle düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin temel faaliyet konusu dışındaki süreçleri hasebiyle (ödünç verme ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu fiyatlar ile ortaklara borçlu bulunduğu fiyatlar ortasındaki net alacak meblağları ile bunlarla ilgili öteki hesaplarda yer alan süreçlerini 31.8.2021 tarihine kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.
Beyan edilen meblağlar üzerinden yüzde 3 oranında hesaplanan verginin, beyanname verme müddeti içinde ödenmesi gerekir. Bu kapsamda ödenen vergiler masraf olarak kabul edilmeyecek, ilgili hesaplar için ek bir tarhiyat yapılmayacak.
Kayıt düzeltmenin yararları
Mükellefler gerçeğe yakın mali tablolara kavuşabilecekler. Kasa, ortaklardan alacaklar ve gibisi hesapların düzeltilmesi imkanı ile kronikleşen vergi risk ve maliyetlerinin önüne geçilebilecek. Kayıtdışı iktisadın, işletme kayıtlarında oluşturduğu tahribatın önüne geçilebilecek. Emtia ile ilgili düzeltmeler ile ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması yahut işletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin ögesi sayılacak ve sonraki periyotlarda de vergilenmeyecek. Beyan edilen ve fon emtia ve demirbaşın bedeli kadar, ortaklara işletmeden para çekme imkanı yaratacak. İşletmenin özkaynakları ve işletme değerliliği ile kredibilitesi artacak.
Milliyet
