Meltem Günay – Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi’nin hazırladığı “Sürdürülebilir Kalkınma Emellerinde İlerleme Toplumsal Cinsiyete Süratli Bakış 2021” raporu, toplumsal cinsiyet konusundaki eksiklikleri bir sefer daha gözler önüne serdi. Pandemiyle eşitsizliğin daha da arttığına dikkat çekilen raporda, bayanlar için sıkıntı olan iş hayatının daha da zorlaştığı ortaya kondu.
Liderlikte hâlâ geride
Kovid-19 pandemisinin bayanlar üzerindeki tehdidinin devam ettiğine işaret edilen raporda, bayanlar ve kız çocuklarının sosyoekonomik yansımalardan orantısız bir biçimde etkilenmeye devam ettiği vurgulandı. Bu yıl da global ölçekte bayanların ulusal parlamentoların sırf çeyreğinde, lokal idarelerin yüzde 36’sında yer aldıklarına işaret edilen raporda, şu tespitler yer aldı:
“Kaybedilen iş ve geçim kaynağı, raydan çıkan öğretim ve fiyatsız bakım işlerinin artan yüküyle çaba ediyor. Halihazırda yetersiz bir halde finanse edilmekte olan bayan sıhhati hizmetleri ve sığınma konutları, tek duraklı kriz merkezleri üzere öbür hizmetler, şiddet mağdurlarının hayat çizgilerini kesen ve cinsel sıhhat ve üreme sıhhatini baltalayan büyük aksamalarla karşı karşıya kaldı. Ön saflardaki sıhhat çalışanları dahi bayanlar, Kovid-19 müdahalesindeki merkezi rollerine karşın, hak ettikleri liderlik konumlarına sahip değil. Daha farklı ve uyguna hakikat ilerleme, toplumsal cinsiyete hassas yasalar, siyasetler ve bütçeleme de dahil çeşitli yollardan bayanları ve kız çocuklarını müdahale ve toparlanmanın tüm istikametlerinin merkezine yerleştirmeye bağlı olacaktır. Birebir vakitte toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yapısal güçleri de ortadan kaldırılmalıdır.”
İş hayatı zorluk dolu
İktisatların toparlanma sürecine karşın iş gücü piyasasında bayanların hâlâ hak ettikleri yerlerde olmadığının belirtildiği raporda, toplumsal eşitsizlik sayılarla ortaya kondu:
“2019-2020 ortası istihdam ve iş gücünde esasen gereğince temsil edilmeyen bayanlar erkeklere nazaran çok daha fazla iş kaybına uğradı. Bayanların istihdamı global olarak yüzde 4.2 düştü, erkeklerde ise bu oran yüzde 3 oldu. İstihdam edilen bayan sayısı 2020’de 54 milyon düşüş gösterdi ve 45 milyon bayan iş gücü piyasasından büsbütün ayrıldı. 2021’de bayanların erkeklere kıyasla daha yüksek olması öngörülen istihdam artış oranı bayanları pandemi öncesi istihdam düzeylerine geri getirmekte hala yetersiz kalacaktır. 2021’de istihdam edilen bayan sayısının 2019’a kıyasla 13 milyon az olacağı, istihdam edilen erkek sayısının ise evvelki yılla yaklaşık olarak tıpkı olacağı öngörülmektedir.”
Katkılar görünmez
Pandeminin tıp alanındaki araştırma ve inovasyonda çarpıcı muvaffakiyetleri ortaya çıkardığını ve bunda da bayanların katkısının çok büyük olduğunun belirtildiği raporda, eşitsizlik örneklerle anlatıldı:
“Macar biyokimyacı Katalin Kariko’nun mRNA üzerine çalışması virüsle savaşmak için iki aşının geliştirilmesini sağladı. Sudanlı bir bayan moleküler biyolog, 3D yazıcılar kullanarak teneffüs aygıtı yapmak için bir teşebbüse öncülük etti. Bu katkılar bayanların dünyadaki araştırmacıların 3’te 1’inden daha azını oluşturmasına karşın meydana geldi. Bayan sıhhati alanındaki araştırmalar ve cinsiyete nazaran ayrıştırılmış tıbbi datalar rutin olarak yetersiz bir halde finanse edilmekte. Ocak 2020 ile Ocak 2021 ortasında dünya çapında Kovid-19 tedavileri üzerine klinik çalışmaların sırf yüzde 4’ü cinsiyeti ve/veya toplumsal cinsiyeti dikkate alan bir plan bildirdi. 4420 çalışmanın sadece 1’i Kovid-19’un trans bireyler üzerindeki tesirlerini ele aldı. Araştırmacılar ortasındaki toplumsal cinsiyet farklılıkları kısmen bayanların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında az varlık göstermelerini yansıtıyor olabilir. Bayanlar bu alanlardan mezun olanların sadece 3’te 1’inden biraz fazlasını oluşturmakta. Orta ve Güney Asya ve Kuzey Afrika ve Batı Asya üzere bölgelerde bile STEM mezunu bayanların oranı nispeten yüksek olmasına karşın STEM alanlarındaki istihdamın önündeki pürüzler hala süregelmekte. Umman’da STEM mezunlarının yüzde 56’sı bayandır, lakin doğal bilimler alanındaki araştırmacıların sadece yüzde 23.3’ü ve mühendislik ve teknoloji alanındaki araştırmacıların sırf yüzde 15.5’ini bayanlar oluşturmaktadır. Bayanlar güç bölümünde gereğince temsil edilmiyor. 2019’da bayanlar dünya çapında klasik güç işlerinin yüzde 22’sinde ve yenilenebilir güç işlerinin yüzde 32’sinde çalışmaktaydı. Üst seviye yönetici rollerinin ise sırf yüzde 14’ünde bayanlar var.”
Dünyayı kurtarıyorlar
Bayanların “hasta gezegenimiz” için tahliller bulduğu ancak bunu hak ettikleri platformları olmadan ve hak ettikleri formda tanınmadan yaptıklarına dikkat ekilen raporda, “Kadın aktivistlerin, bilim insanlarının ve araştırmacıların meseleleri çözmek için çok çalışmaktalar, ama birçok vakit bilgi ve maharetlerin paylaşılması gereken platformlara erkeklerle birebir formda sahip değiller” dendi. “Kadınlar, dünya çapındaki okyanus bilimcilerinin sırf yüzde 39’unu oluşturmaktadır” tespitine yer verilen BM raporunda, bayanların seslerinin duyulmadığı kaydedildi:
“2011 ve 2018 yılları ortasında bayanlar milletlerarası okyanus bilimi konferanslarındaki öne çıkan konuşmacıların sırf yüzde 29’unu oluşturuyordu. İklim krizine çok az katkıda bulunmuş olmalarına ve tesirleri karşısında bilhassa savunmasız olmalarına karşın, çoğunlukla genç ve yerli bayanlar dahil, marjinalleştirilmiş topluluklardan bayanların sesleri duyulmuyor. Bayanların her seviyede iklim ve kalkınma planlamalarına iştiraki iklim adaleti ve çevresel sürdürülebilirlik açısından temeldir.”
Milliyet
