SENİM TANAY KARAKUŞ
[email protected]
Geceleri şiddetlenen kaşıntı, küçük kırmızı renkli döküntüler… Bunlar; bite misal, gözle görülmeyen bir parazit çeşidi olan sarcoptes scabei hominis akarının deri altına yerleşmesiyle ortaya çıkan uyuz hastalığı belirtileri. Türkiye’de Kovid-19 pandemisinin yaşanmaya başladığı 2020 yılının mart ayından beri bu şikayetleri yaşayan pek çok kişi, hastanelerde dermatoloji kliniklerinin kapısını çaldı.
Bunun yanı sıra deva arayanlar Google aramalarında da uyuz hastalığı en üst sıralara taşıdı. Meskende geçirdiğimiz müddetin arttığı pandemi devrinde uyuz hastalığında yaşanan bu hadise patlamaları hakkında Bezmialem Vakıf Üniversitesi Dekan Yardımcısı ve Dermatoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Hasret Su Küçük’ten bilgi aldık.
‘2.5 KATIN ÜZERİNDE ARTIŞ VAR’
Pandemi sürecinden bu yana uyuz hadiselerinde nasıl bir artış var? ‘Dirençli uyuz olaylarında patlama oldu’ diyerek daha evvel de bu hususta uzmanlar açıklamalarda bulunmuştu. Şu günlerde tablodaki değişim nasıl? Hakikaten tarihte görülmemiş bir boyutta uyuz salgın mı yaşanıyor?
Pandemi sürecinden bu yana uyuz hastalığının görülme oranı manalı oranda arttı. Aslında son 5 yıldır uyuz olaylarının ülkemizde giderek attığını gözlemliyorduk. Lakin pandemi nedeniyle uyuz hadiselerinin daha da arttığını Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji polikliniğine başvuran hasta sayılarını ve uyuz tanısı alan hastaları kıymetlendirerek ulaştık.
Pandemi öncesi 2019 yılının mart-eylül ayları ortasındaki vakit dilimi ile pandemi başlangıcından itibaren 2020 yılı mart-eylül ortasındaki vakit dilimini karşılaştırdığımızda uyuz hadiselerinde 2.5 katın üzerinde artış saptadık.
Literatüre baktığımızda da bizim çalışmamıza emsal halde Kovid-19 pandemisinde uyuz salgınına dikkat çeken İspanya’da yapılmış bir çalışmayla da karşılaştık.
Bu çalışmada da insanların konuta kapanmasıyla, konutta akrabalarla geçirilen vaktin artmasının ve insanların bu periyotta çok zarurî kalmadıkça tabibe başvuramamalarının uyuz salgınında tesirli olduğu belirtiliyor.
‘YOĞUN BİR HALDE GÖRMEYE DEVAM EDİYORUZ’
Uyuz hadiselerini hala poliklinikte bu periyotta de ağır bir biçimde görmeye devam ediyoruz. Daha evvel tarihte buna misal durumların yaşandığı olmuştur.
KAŞINTI CİDDİYE ALINMAZSA GEÇ KALINIYOR
Bilhassa pandemi periyodunda bu türlü bir artışın olmasının sebepleri neler? Üstelik hijyen konusunda daha da hassas olduğumuz bir devirdeyiz.
Pandemi devrinde karantina nedeniyle birinci olarak kalabalık ailelerde meskende akrabalarla uzun vakit geçirilmesi, direkt temas ya da paraziti taşıyabilen eşyalar yoluyla mesken içi bulaşların artmasına; ikinci olarak şahısların kaşıntı yakınmalarını pandemi nedeniyle göz arkası etmeleri, polikliniklere ve doktorlara müracaatlarını ertelemeleri uyuz hastalığında teşhis ve tedavi gecikmelerine neden oldu.
KEDİDEN, KÖPEKTEN DEĞİL BEŞERDEN BULAŞIYOR
Uyuz nasıl bulaşıyor, farkında olmadan uyuzu bir diğerine taşıyabilir miyiz? Örneğin pek çok kişi uyuzun daima kedilerden, köpeklerden bulaştığını sanıyor.
Fizikî temas (direkt temas) ile bireyden bireye çok kolay bulaşan uyuz hastalığı, sanılan bilakis kedi ve köpek üzere hayvanlardan beşere bulaşmaz. Tıpkı vakitte hastalık paraziti taşıyabilen eşyalar yoluyla da bulaşabilir.
Bilhassa birebir kıyafetleri giyen, tıpkı yatağı yahut tıpkı havluyu paylaşan bireyler ortasında daha kolay yayılan uyuz hastalığı yaş ve cinsiyet ayırt etmeksizin bulaşır.
Bedenimizde hissettiğimiz hangi kaşıntılar ‘Bu uyuzdur’ dedirtir?
Her kaşıntı doğal ki uyuz belirtisi değildir. Kaşıntının pek çok farklı sebebi vardır. Lakin belirttiğimiz üzere geceleri şiddetlenen kaşıntı, küçük kırmızı renkli döküntüler ve bilhassa öbür aile bireylerinde benzeri yakınmaların olması uyarıcı belirtilerdir.
20 DAKİKALIK TEMAS BULAŞMASINA YETİYOR
Uyuz teşhisi alan biri hangi noktalara dikkat etmeli, kaç gün sonra iyileşme başlıyor?
Uyuz çok bulaşıcıdır. El ele tutuşma, dans etme üzere uzun periyodik deri teması (20 dakikayı aşan temaslar) ve cinsel ilgi ile bulaşabilir. Ayrıyeten uyuz enfeksiyonu olan biri tarafından kullanılmış olan giyecekler, yatak örtüleri yahut havluları paylaşma yoluyla da bulaşabilir. Uyuz çoğunlukla direkt fizikî temas yoluyla geçtiğinden aile bireylerine, arkadaşlara ve eşe kolaylıkla bulaşabilir.
İLAÇ TEDAVİSİNDEN SONRA BİLE KAŞINTI OLABİLİR
Meskende bütün giysiler ve eşyalar temizlenmeli. Hastalar tedavi sonrasında iyi bir banyo yapmalı, bütün giysiler, yatak çarşafları, nevresim ve örtüler 60 derecede yıkanıp kızgın ütüyle ütülenmeli. Yıkanamayacak eşyaların ağzı kapalı poşet içinde yaklaşık 1 hafta tutulması önerilir. Uyuzda ilaç tedavisinden yaklaşık 3 hafta sonraya kadar kaşıntı devam edebilir.
‘AYNI KONUTTA YAŞAYAN HERKES EN AZ 1 KEZ İLAÇ KULLANMALI’
Tıpkı meskende yaşayanlardan birinde uyuz ortaya çıktığında başkaları kendini korumak için neler yapmalı?
Tıpkı konutta yaşayanlar da hiçbir uyuz belirtisi olmasa da en az 1 kür topikal uyuz tedavisini kullanmalarını gerekir. Belirti varsa mutlak 2 kür tedavi almaları gerekir. Bu manada kuşkulu kaşıntısı olan bireylerin doktora başvurması, yanlışsız ve kâfi tedavinin alınarak yayılmanın önlenmesi açısından çok değerli.
Kovid-19’un belirtileri ortasında hem yetişkin hem de çocuklarda kaşıntı, kızarıklık, deride döküntü görülebiliyor. Bunu uyuzdan nasıl ayırt edebiliriz?
Uyuzda gece kaşıntısı ve ailede öbür bireylerde kaşıntı olması tipiktir. Bel ve göbek etrafı, el bileği iç yüzü, parmak ortaları, kalçalar, koltuk altları, bayanlarda göğüs bölgesi, erkeklerde genital bölge daha sıklıkla tutulur. Bebeklerde ve yaşlılarda farklı olarak avuç içi ve ayak tabanları, yüz, boyun hatta tüm beden tutulabilir.
Hastalar en çok gece ve sıcakta artan kaşıntı ve kırmızı renkli döküntüler bazen küçük su dolu kabarcıklar, bazen kirli görünümde tünel dediğimiz çizgi biçiminde yapılar küçük kabuklanmalarla doktora başvurabilir.
Kovid-19 hastalığının başlangıcında ya da hastalık süreci içinde kızarıklık, ürtikere (kurdeşene) benzeri, su çiçeği gibisi bazen morumsu renkte döküntüler ortaya çıkabilir. Çoklukla Kovid-19 hastalığının öteki belirtilerine eşlik eder, kaşıntılı olmayabilir. Hastalık iyileşince yahut hastalık müddeti içinde bu döküntüler kaybolur.
‘UYUZ KENDİ KENDİNE İYİLEŞMEZ’
Uyuza yakalanan biri gereken tedaviyi olmazsa neler yaşanır? Uyuzun kendi kendine iyileşme mümkünlüğü var mı?
Uyuz tedavi olmazsa bedende iltihabi kabuklu yaralar oluşur. Geç tedavi halinde kalıcı , kaşıntılı sertlikler meydana gelir. Ayrıyeten hastalık tüm aile bireylerine bulaşır.
Uyuz tedavisinde ne tıp ilaçlar kullanılıyor? Bu ilaçların içeriğinde neler var?
Çoğunlukla beden yüzeyine uygulanan, yaşa ve hastanın durumuna nazaran ölçüsü değişebilen losyon ve krem (permetrin 8-12 saatlik bir uygulama) halinde ilaçlar önerilir. Bunlar tabibin önerdiği kullanım hali ve kullanım sıklığına (örneğin permetrin için 1 hafta orta ile 2 kür) nazaran itinayla uygulanmalı.
Deri yüzeyine uygulanan ilaçlara karşılık yoksa ağız yolundan alınan ilaç (ivermektin) önerilir. Tedaviye paralel olarak eşyalardaki parazitleri yok etmeye yönelik uygulamalar da önerilir. Bazen kaşıntıyı azaltmak için antialerjik ilaçlar da tedaviye eklenebilir.
Milliyet