Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran sırf 2018 yılında 9,6 milyon insan kanser nedeniyle hayatını kaybetti. Son 20-30 yılda ortalama ömrün uzaması ve yaşlı nüfusunun artmasına bağlı olarak kanser hastalıklarının oranı arttı. Yaygın görülen kanser tiplerinin coğrafik olarak farklılaştığını ve bunun genetik, çevresel ve beslenme farklarından kaynaklandığını belirten Op. Dr. Cuma Aslan, “Bölgesel ve uluslararası veritabanlarının oluşturulması kanserin etyolojisi ile ilgili bilgimizi geliştirmede kritiktir. Sonunda küresel olarak kanserin önlenmesi için hedeflenen stratejilerin başlatılmasına yardımcı olacaktır. Kansere bağlı mevt oranlarının ve 5 yıllık kanserli hastaların sağ kalım oranlarının izlenmesi sıhhat hizmetinin eşit verilmediği bölgeleri tespit edecektir. Böylelikle sıhhat hizmetlerine ulaşım kolaylaştırılacak ve tedavi için kılavuz oluşturulacaktır” diyor.
Kanserin temelinde denetim edilemeyen hücre bölünmesi yatıyor
Kanser teriminin birinci olarak Yunanlı tabip Hipokrat tarafından tanımlandığını söyleyen Op. Dr. Aslan, kanserin kaynaklandığı doku yahut organa nazaran birçok çeşidi bulunduğunun lakin hepsinin temelinde denetim edilemeyen hücre bölünmesi olduğunun altını çiziyor. Tüm doku ve organlarda kanser gelişim süreci tıpkı olduğuna dikkat çeken Op. Dr. Aslan, kelamlarını şöyle sürdürüyor: “Normal koşullarda bedenimizdeki sağlıklı hücrelerin bölünmesi, çoğalması hücrenin çekirdeğinde bulunan DNA tarafından denetim edilmektedir. Muhakkak sayıda bölünme sonrası hücre mevti gerçekleşir. Buna apoptozis (programlı) hücre mevti denir. DNA’da meydana gelen hasar sonucu hücre bölünmesi denetim edilemez. Çok çoğalan hücreler organ ve dokularda birikerek tümör dediğimiz kitleleri oluşturur. Lakin tümörlerin tümü kanser değildir. Kapsülü olup kapsül dışına çıkamayan, uzak doku ve organlara yayılım göstermeyen tümörlere iyi huylu tümörler; kapsülü olmayan kan ve lenf damarlarıyla uzak doku ve organlara giden tümörlere makûs huylu tümör (kanser) denir.”
Birtakım risk faktörlerini azaltmak mümkün
Op. Dr. Cuma Aslan, erkeklerde deri, akciğer, prostat, kalın bağırsak, mide, pankreas ve rektum; bayanlarda ise deri, göğüs, akciğer, kalın bağırsak, rektum, over, mide ve pankreas kanserinin en sık görülen tipler olduğunu anlatıyor. Kanserin kesin nedenleri bilinmediğini lakin birtakım risk faktörlerinin tanımlandığını söyleyen Op. Dr. Aslan, bu risk faktörlerinin çevresel değiştirilebilir ve değiştirilemeyen olmak üzere iki ana kümeye ayrıldığını anlatıyor: “Tütün ve alkol kullanımı, radyasyona maruz kalma, besinlerdeki kanserojen hususlar, virüsler, güneş ışınlarına maruz kalma ile deri, teneffüs yahut sindirim yoluyla bedene giren kimyasal unsurları çevresel değiştirilebilir risk faktörleri ortasında sayabiliriz. Yaş, cinsiyet ve aile hikayesi ise değiştirilemeyen risk faktörlerindendir. Bu faktörleri açıklamak gerekirse; birçok kanser çeşidi ileri yaşlarda görülür. Lakin lenfoma, lösemi üzere çocukluk çağında görülen kanserler de vardır. Prostat kanseri yalnızca erkeklerde görülür. Göğüs kanseri ise hem bayanlarda hem erkeklerde görülür lakin bayanlar da risk daha fazladır. Yakın akrabalardan birinde genç yaşta kanser görülmesi; birkaç nesilde, üç yahut daha fazla şahısta birebir tıp kanser görülmesi ailesel kanser riskini akla getirir.”
Farklı kanser tiplerinin farklı belirtileri bulunuyor
100’ü aşkın kanser tipi bulunduğu için belirtilerin farklılık gösterdiğini belirten Op. Dr. Aslan, en sık görülen belirtileri şöyle sıralıyor:
Kilo kaybı: Süratli kilo kaybı mide, yemek borusu pankreas üzere kanserlerde çoğunlukla birinci belirtidir.
Halsizlik: Kronik kan kaybı ile seyreden mide, bağırsak üzere kanserlerde halsizlik birinci belirti olabilir.
Yüksek ateş: Tüm kanserlerin son evresinde yüksek ateş görülebilir. Lenfoma ve lösemi üzere kanserlerde ateş birinci belirti olabilir.
Kanama: Bağırsak kanserlerinde dışkıda kanama, mesane kanserlerinde idrarda kanama görülür. Akciğer kanserlerinde balgam ve öksürükle kan gelebilir.
Elle kitle gelmesi: Göğüs kanserlerinde, lenf kanserlerinde yumuşak doku kanserlerinde birinci belirti ele gelen sert sistemsiz hudutlu kitle olabilir.
Ciltteki benlerde yahut siğillerde boyut artışı yahut renk değişikliği, deride iyileşmeyen yaralar: Cilt kanserlerinde görülebilir.
Dışkılama ya da idrar yapmada zorluk: Prostat ve rektum kanserlerinde görülebilir.
Yutma zahmeti, ses kısıklığı: Yemek borusu ve gırtlak kanserlerinde görülebilir.
Kanser tedavisinde yeni yaklaşımlar
Kanser tedavisinin multidisipliner bir tedavi olduğunu anlatan Op. Dr. Kara, “Modern kanser tedavisi cerrahlar, medikal onkologlar, radyasyon onkologları, rekonstrüktif cerrahlar, patologlar, radyologlar ve primer bakım hekimleri tarafından koordineli bir formda yapılır. Çok bilinen cerrahi tedavi ve kemoterapinin yanı sıra farklı tedavi teknikleri de kullanılır. Kanser biyolojisinin son 10 yılda daha iyi anlaşılması moleküler tedavi alanının süratle gelişmesini tercih etti. Bu metotta temel prensip olağan hücre ile kanser hücresi ortasındaki moleküller farklılıkları tespit etmek ve yalnızca kanser hücrelerini hedeflemiş tedavileri geliştirmek. Ayrıyeten prostat ve göğüs üzere hormona hassas kanserlerde hormon tedavisinden, bedenimizde var olan ve kanser hücresini yok edebilecek antitümör immunteyi uyarmak için ise immunoterapiden de faydalanılıyor” diyor.
Milliyet
