Emrah Çoban I emrah@kuzeydoga.net
KuzeyDoğa Derneği Bilim Koordinatörü
Bir yandan Aras Irmağı ve Arpaçay vadileri, başka yandan Yalnızçam ve Allahuekber Dağları ile çevrelenen Kars, Karadeniz Bölgesi ile Doğu Anadolu’yu birbirinden ayırır. Yüksek ve daima sıradağlar ortasında kalmakla bir arada toprakları, yapısı, yükseltisi, iklimi ve yararlanma biçimleriyle, Doğu Anadolu’nun genelinden farklılaşır. Orta Çağ’da İpek Yolu üzerinde yer alan, kültürel, siyasi, toplumsal, askeri ve ekonomik açıdan değerli bir kent olan Ani Ören Yeri ise biyolojik çeşitlilik açısından da hayli güçlü bir mirasa sahiptir.
Antik çağlardan bu yana farklı nedenlerden ötürü da olsa beşerler doğayı korumak için uğraş sarf etmişler. Kimileri kişisel kullanım gayesiyle, kimileri tabiatın hoşluklarına olan hayranlıkları nedeniyle hürmet göstererek, kimileri ise ona kutsallık atfederek muhafaza yoluna gitmişler. Dünya Doğayı Müdafaa Birliği’nin (IUCN) 2007 yılı raporuna nazaran kutsal yerler muhtemelen dünyanın en eski habitat müdafaa sistemidir. Dinlerin birleştiği yer olan Ani’de de tıpkı durum kelam konusu.
Yaban hayatı
Dünyada belirlenen 34 biyolojik çeşitlik noktasından üçü Türkiye’de yer alır. Akdeniz, İran-Turan ve Kafkasya biyoçeşitlilik noktaları ülkemizi bu mevzuda eşi gibisi bulunmayan bir noktaya taşır. Kafkasya biyoçeşitlilik noktasının merkezinde yer alan ve yaklaşık 100 km uzunluğu ile Arpaçay Kanyonu’nun tam ortasında bulunan Ani Ören Yeri, insanların olduğu üzere yaban hayatının da sığınak noktasıdır. Ani’de yaban hayatı; taşların, kayaların ortasında, kuş meskenlerinde, binaların üzerinde ve ırmağın kenarında devam ediyor.
95 kuş tipi
Antik kentte şimdiye kadar yapılan çalışmalarda 95 kuş tipi tespit edildi. Batı Palearktik Bölgesi’ndeki en büyük kuş göç yollarından birinin üzerinde bulunan ülkemizde, Kars kuş göçleri için kıymetli noktalardan birisi olması nedeniyle buradaki kuş çeşidi sayının 150’yi geçeceği kestirim ediliyor. Antik kent hudutları içerisinde görülen bu kuşlardan bir cins “nesli tehlike altında”, iki tıp “nesli tehlike altına girmeye yakın”, bir tıp ise “hassas” muhafaza statüsünde bulunuyor.
Başka canlılar
Ayrıyeten alan içerisinde tilki (Vulpes vulpes) ve Gelengi-Anadolu yer sincabı (Spermophilus xanthoprymnus), Fethiye Camii içerisinde kırmızı gagalı dağ kargası (Pyrrhocorax pyrrhocorax), Selçuklu Sarayı içerisinde de yarasaların yaşadığı/ ürediği tespit edildi. 300 bireyden oluşan yarasa kolonisinde de üç farklı cins tespit edildi. Kümenin büyük çoğunluğunu büyük fare kulaklı (Myotis myotis) ve uzun kanatlı (Miniopterus schreibersii) yarasalar oluşturuyor. Bunların yanı sıra birkaç büyük nalburunlu yarasa (Rhinolophus ferrumequinum) da saray içerisinde gözlemlendi.
Ani hala onlarca bitki ve hayvan çeşidine mesken sahipliği yapıyor. İnanıyoruz ki Ani’deki hafriyat çalışmaları devam ettikçe tahminen de yakın vakitte tabiat tarihine de ışık tutacak yeni buluşlar yapılacak.
Ani hem altı hem üstü ile hala keşfedilmeyi bekleyen muazzam bir eser.
Milliyet
