1490’da Kayseri’nin Ağırnas köyünde doğan Sinan, Yavuz Sultan Selim devrinde devşirme olarak İstanbul’a getirildi.
Sultan Selim’in 1516’da başlayan Mısır seferine katılarak bölgedeki mimari yapıtları tanıma imkanı bulan Sinan, Selçuklu ve Safevi devri yapılarının yanı sıra antik yapıları da inceledi.
Böylece mimari-şehir bağları ile kent planlaması konusunda değerli birikim elde etti.
Kanuni Sultan Süleyman periyodunda ise orduda yeniçeri olan Sinan, 1521 Belgrad ve 1522 Rodos seferlerine katıldıktan sonra başarılarıyla yükseldi.
Irakeyn seferi sırasında 1534’te Lütfi Paşa’nın buyruğuyla Tatvan’da 3 kadırga inşa eden Sinan, yönetimini de üstlendiği bu gemileri top, tüfek üzere silahlarla donatarak Safevi birliklerinin durumu hakkında bilgi topladı.
Kanuni Sultan Süleyman’ın birçok seferinde yakınında bulunup hizmet eden, çeşitli rütbeler alan Sinan’ın asıl gayesi ise mimarlık yapmaktı.
Yine Sadrazam Lütfi Paşa’nın görevlendirmesiyle 1538’de Kara Boğdan (Moldova) seferinde Prut Irmağı üzerine 13 günde yaptığı köprüyle Kanuni’nin takdirini kazanarak baş mimarlıkla mükafatlandırıldı.
Bu olay sonrası Yeniçeri Ocağı’ndan ayrılan Sinan, artık kendisini büyük eserler vereceği mimarlığa adadı.
Mimar Sinan, baş mimarlık vazifesini Yasal Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat devirlerinde 49 yıl yerine getirdi.
Büyük yapıtların mimarının türbesi mütevazi yapısıyla dikkat çekiyor
Yaklaşık bir asırlık ömrünün sonlarında hacca da giden Mimar Sinan, ömrünün son devrine kadar çalışmalarını şevkle sürdürüp 1588’de İstanbul’da vefat etti.
Yukarıdan bakıldığında bir pergel görünümlü türbesi, “şaheseri” olarak nitelendirilen Süleymaniye Külliyesi’nin çabucak yanında yer alıyor.
Vakfiyesine nazaran, eşi Mihri Hatun olan Mimar Sinan’ın 3 çocuğu oldu. Kızlarının isimleri Neslihan ve Ümmühan olan Mimar Sinan’ın oğlu Mehmed ise kendisi hayattayken şehit oldu.
Mimar Sinan, yaklaşık 50 yıllık baş mimarlık serüveninde irili ufaklı yüzlerce yapıyı tasarlayıp inşa ederken kimi binaları da tamir etti.
Sinan, hayatı boyunca 82 cami, 52 mescit, 55 medrese, 7 darülkurra, 20 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa, 6 su yolu, 10 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 hamam olmak üzere 350’den fazla yapıta imza attı.
Eserleri ortasında en fazla cami, mescit ve külliyeler dikkati çekse de Mimar Sinan, köprü ve su kemeri üzere farklı alanlarda da değerli yapılar ortaya koydu.
İstanbul’un su problemini çözdü
Mimar Sinan’ın mühendislik olağanüstüsü olarak nitelendirilen Kırk Çeşme Su Tesisi ile İstanbul’a 55 kilometre uzaklıktan su ulaştırdı.
Baş havuz ile küçük havuzlar, çökeltme havuzları, su kemerleri, bentler, katmalar ve maksemler inşa eden Sinan 16. yüzyılda İstanbul’da yaşanan su problemini çözdü.
Bu tesisin değerli kesimleri olan Uzun Kemer, Kırık (Eğri) Kemer ve bilhassa Mağlova Kemeri dünyada gibisi olmayan mimarlık ve mühendislik abidesi olarak ayakta duruyor.
Yaşadığı periyodun sanat kısımlarıyla da yakından ilgilenen Mimar Sinan, yapıtlarında 16. yüzyıl Osmanlı çini, sınır, oymacılık ve tezyinat sanatlarını da bünyesinde barındırdı.
Sinan, baş mimar olduğu sürece yalnızca cami, külliye ya da köprü inşa etmezken farklı alanlarda da çalışmalar yaptı. Kimi eski yapıların onarım ve tamiri de bu çalışmalar ortasında yer aldı.
Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin ayakta kalması için kıymetli çalışmalar yapan Sinan, 1573’te caminin kubbesini onararak etrafına payandalar yaptı. Yaptığı dokunuşlar Ayasofya’nın bugünlere sağlam olarak gelmesini sağladı.
Eski ve kıymetli yapıtların yakınına inşa edilen, onların görünümlerini bozan yapıların yıkılmasıyla ilgili de çalışan Sinan, Zeyrek Camii ile Rumeli Hisarı civarına yapılan kimi konut ve dükkanların yıkımını sağladı.
Sinan ayrıyeten, su yolları, İstanbul caddelerinin genişliği, konutların imali ve lağımların bağlanmasıyla da uğraştı.
İnşa ettiği üç büyük külliye
İmparatorluğun birçok kentinde yapıtlara imza atan Mimar Sinan, mimarlıkta katettiği basamakları 3 büyük külliye ile tanımladı.
Sinan, 1548’de tamamladığı Şehzade Camisi’ni “çıraklık eseri”, 1557’de tamamladığı Süleymaniye’yi “kalfalık eseri”, 1575’te ibadete açılan Selimiye’yi ise “ustalık eseri” olarak nitelendirdi.
Sinan, ortaya koyduğu mescitler, külliyeler, köprüler ve başka yapıtlarıyla imparatorluğun başşehri İstanbul’u da zenginleştirerek kentin siluetini belirledi.
Mimar Sinan, İstanbul’da 36 cami, 22 mescit, 18 mektep ve medrese, 4 darülkurra ve kitaplık ile 12 hamam inşa etti.
Mimar Sinan’ın İstanbul’da yer alan yapıtları şöyle:
Camiler
Ahi Çelebi Camii, Cihangir Camii, Çavuşbaşı Camii, Defterdar Ebul Fazl Camii, Draman Camii, Buyruk Buhari Camii, Atik Valide Camii, Ferruh Kethuda Camii, Gazi Ahmet Paşa Camii, Kazasker Abdurrahman Çelebi Camii, Hacı Evhad Camii, Hadım İbrahim Paşa Camii, Haseki Sultan Camii, Hoca Hüsrev Ramazan Efendi Camii, Hürrem Çavuş Camii, Kapıağası Mahmud Ağa Camii, Kasım Paşa Camii, Kılıç Ali Paşa Camii, Merkez Efendi Camii, Mihrimah Sultan Camii (Edirnekapı), Mihrimah Sultan Camii (Üsküdar), Molla Çelebi Camii, Muhiddin Çelebi Camii, Nişancı Camii, Odabaşı Camii, Piyale Paşa Camii, Rüstem Paşa Camii, Sinan Paşa Camii, Sokullu Mehmet Paşa Camii, Süleymaniye Camii, Şah Sultan Camii, Şehzade Camii, Şemsi Paşa Camii, Turşucuzade Hüseyin Çelebi Camii, Zal Mahmud Paşa Camii.
Mescitler
Abdi Subaşı Mescidi, Arpacıbaşı (Hayrettin Çelebi) Mescidi, Beyceğiz Mescidi, Çilingirler (Ruznameci Abdi Çelebi) Mescidi, Defterdar Mahmud Efendi Mescidi, Duhanizade Mescidi, Hacegizade Mescidi, Hacı Hamza Mescidi, Hacı Hasan Mescidi, Hacı Paşa Mescidi, İbrahim Paşa Zevcesi Mescidi, İlyaszade Mescidi, Kasap Hacı İvaz Mescidi, Meşeli Mescid, Münzevir Karcı Süleyman Subaşı Mescidi, Pazarbaşı Mescidi, Saray Ağası (Davut Ağa) Mescidi, Sarraf (Savak) Mescidi, Sırmakeş Mescidi, Süleyman Subaşı (Kirazlı) Mescidi, Pir Ferhat Mescidi, Üçbaş Mescidi.
Mektep ve medreseler
Abdsüsselam Medresesi, Atik Valide Medresesi, Hacegizade Medresesi, Hacı Evhad Mektebi, Hafız Mustafa Çelebi Mektebi (Taş Mektep), Haseki Hürrem Sultan Medresesi, İbrahim Paşa Medresesi, Kapıağası Cafer Ağa (Soğuk Kuyu) Medresesi, Kapıağası Mahmud Ağa Mektebi, Kılıç Ali Paşa Medresesi, Mihrimah Medresesi (Üsküdar), Mihrimah Mektebi (Üsküdar), Mihrimah Medresesi (Edirnekapı), Nişancı Mehmed Beyefendi Medresesi, Sokullu Mehmed Paşa Medresesi, Süleymaniye Medresesi, Şehzade Medresesi, Şehzade Mektebi.
Türbeler
Ayaz Paşa Medresesi, Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi, Büyük Piyale Kasım Paşa Türbesi, Gazi Ahmed Paşa Türbesi, Hacı Paşa Türbesi, Haseki Hürrem Sultan Türbesi, Yasal Sultan Süleyman Türbesi, Kılıç Ali Paşa Türbesi, Merkez Efendi Türbesi, Rüstem Paşa Türbesi, Siyavuş Paşa Türbesi, Sokullu Mehmet Paşa Türbesi, Sultan Selim Türbesi, Şehzadeler Türbesi, Zal Mahmut Paşa Türbesi.
Darülkurra, kitaplar ve hamamlar
Hüsrev Kethüda Darülkurrası, Merkez Efendi Kitaplığı, Müfdi Sadi Çelebi Darulkurrası, Sokullu Mehmed Paşa Kitaplığı.
Ağa Hamamı, Fındıklı Hamamları, Hacı Evhad Hamamı, Haseki Hürrem Sultan Hamamı, Hüsrev Kethüda Hamamı, Kılıç Ali Paşa Hamamı, Lütfü Paşa Hamamı, Merkez Efendi Hamamı, Mihrimah Hamamı, Valide Sultan Hamamı, Yakup Ağa Hamamı, Yeşil Direk Hamamı. (AA)
