Belli periyodik mukaveleler sözleşme müddetinin bitmesiyle tabiatıyla sona eren, personellere işe iade davası açma, istisnalar dışında kıdem tazminatı alma hakkı tanımayan kontratlardır.
Bu nedenle İş Kanunu bu tıp kontratların yapılmasını sıkı koşullara bağlamış, bu kaideler bulunmadan yapılan muhakkak müddetli mukaveleleri başından itibaren belgisiz periyodik saymıştır.
Patronların kaideler bulunmadığı halde makul periyodik yapılan mukavelelerin muhtemel bir davada aslında belgisiz vadeli olduklarını tez etmesi emekçi aleyhine sonuçlar doğurabilmekte, bu nedenle durum yargı kararlarına mevzu olmaktadır.
Milliyet’ten Cem Kılıç’ın ilgili yazsısı şöyle; İş Kanunu’na nazaran, belli periyodik işlerde yahut belirli bir işin tamamlanması yahut muhakkak bir olgunun ortaya çıkması üzere objektif şartlara bağlı olarak belli periyodik mukavele yapılabiliyor.
İşin niteliği değerli
İşin niteliği muhakkak vadeli iş kontratı yapılabilmesi için değer taşıyor. Mukavele konusu işin bahsedilen objektif şartları taşımaması halinde mukaveleye makul vadeli denilse de, mukavele baştan itibaren belgisiz müddetli kabul ediliyor.
Borçlar Kanunu’na tabi çalışanlar için birinci kez yapılacak makul periyodik mukavelelerde objektif neden mecburiliği öngörülmemiş, bir nedene bağlı olmaksızın makul vadeli kontrat hakkı getirilmiştir.
Doğum müsaadesi ve askerlik
İşin niteliği makul vadeli olmasa da birtakım durumlarda işletmenin yahut işyerinin daima devam eden faaliyetinin dışında bir işgücü muhtaçlığı ortaya çıkabilmektedir.
Bu durumlarda da muhakkak periyodik iş mukavelesi yapılabilecektir. Örneğin doğum müsaadesinde olan bayan çalışanın yerine bu müddet ile hudutlu olarak öbür bir kişi ile belli periyodik mukavele yapılabilecektir. Birebir biçimde askere giden erkek çalışanın yerine bu mühlet ile hudutlu öbür birisi makul müddetli istihdam edilebilecektir.
Yargıtaya nazaran; işyerinin olağan faaliyetinin dışındaki faaliyetler için de muhakkak müddetli kontrat yapılabilir. Örneğin bankacılık faaliyeti yapılan bir işyerinde lavaboların tadilatı için belli müddetli mukavele ile emekçi istihdam edilebilecektir.
Fuar, turizm ve mevsimlik tarım
Muhakkak müddetli iş, iş mukavelesi yapıldığı sırada işin ne kadar süreceğinin bilindiği yahut bilinebildiği iştir. Fuar tertipleri, dönemsel tarım işleri, turizm dönemine bağlı işler belli periyodik mukavele yapmaya uygun işlerdir.
Muhakkak müddetli bir işin yapılmasına başlanmış lakin çeşitli nedenlerle iş bitirilememiş ise, bu işin bitirilmesine yönelik olarak da muhakkak periyodik iş kontratı yapılabilir.
İşi tamamlıyorsa
Belli vadeli işlerde kural olarak üst üste muhakkak müddetli mukavele yapmak, mukaveleyi bilinmeyen müddetli hale getirir ve çalışanın iş kontratının sona ermesi halinde, çalışan iş hukukunun işe iade dahil tüm gözetici düzenlemelerinden yararlanır.
Makul bir işin tamamlanması için getirilen düzenleme ise, hukuk sistemimizin zincirleme yapılan makul vadeli mukavelelere ait yasağının bir istisnasını oluşturmaktadır.
Kural olarak bir mukavelenin belli vadeli yapılması için objektif neden var olsa da birebir nedene dayanarak ikinci belli periyodik mukavele yapıldığında, mukavele birincisinin başından itibaren meçhul periyodik kabul edilmektedir. Lakin muhakkak periyodik bir işe başlanmış, iş bitirilememiş ve ikinci makul vadeli kontrat yapılmışsa, her bir mukavele muhakkak vadeli olma özelliğini korumaktadır.
Yaratılan ‘haksız’ durumda hak argümanı…
Belli periyodik kontratlarda emekçi birçok haktan yoksun kalmasına karşın, bu mukavelelerin getirdiği kıymetli bir hak var: Kontratın mühletinden evvel haklı neden bulunmadan sona erdirilmesi halinde patronun çalışana bakiye mühlet fiyatını ödemek zorunda.
Bilhassa uzun periyodik kontratlarda bakiye müddet fiyat personelin işe iade sonucunda alabileceği meblağların çok üzerine çıkabilir.
Patronlar de baştan muhakkak periyodik yapılabilme koşullarını taşımadığını bildikleri halde muhakkak vadeli kontrat imzalayabilmekte, emekçiyi mühlet bitmeden işten çıkardıklarında, daha düşük fiyatta ödeme yapmak için kontratın aslında meçhul periyodik olduğunu argüman edebilmektedir.
Yargıtay kimsenin kendi yarattığı haksız duruma dayalı olarak hak sav edemeyeceği temel hukuk prensibinden hareketle bu tıp savları reddetmekte, patronun bakiye müddet fiyatını ödemesine hükmetmektedir. Bu nedenle patron muhakkak vadeli olarak imzaladığı mukavelenin aslında bilinmeyen müddetli olduğunu sav edemeyecektir.
Milliyet
