İhsan Dindar – milliyet.com.tr / [email protected]
Zeytinburnu göçlerle bugünkü nüfusuna ulaşmış bir vilayetçe. Tarihi İstanbul’un da çabucak yanında yer alıyor. Yakın vakitte vilayetçenin tarihini çok daha eskilere taşıyacak İstanbul için de büyük öneme sahip arkeolojik bir keşif yaşandı. Röportajı yapıtığımız Kazlıçeşme Sanat binasındaki onarımda Geç Roma dönemine ilişkin mozaikler bulundu. Bu buluntunun tarihçesinden ve öyküsünde başlayalım isterseniz.
Zeytinburnu bölgesi sur içinde yaşayanlar tarafından surların öte yanı olarak adlandırılırmış. Eski İstanbul, bilindiği üzere surların içinden ibaretti. Burada tarihte bir altın kapının varlığnı biliyoruz. Yedikule surlarının çabucak yanında yer alan bir yapıydı bu. Roma periyodunda imparatorların kente girdiği yahut batıya yanlışsız yola çıktığı yer burası. Sizinde söylediğiniz üzere üç yıl evvel şu an içinde bulunduğumuz binanın onarımı sırasında bir odanın yerinde keşfedilen mozaik Zeytinburnu’nun ve hatta İstanbul’un tarihine yeni bir şahit yeni bir kanıt ekledi.
?
Bu arkeolojik keşif sanırım tesadüfi bir formda gerçekleşti? Varlığı binadaki onarım çalışması sırasında bilinmiyordu anladığım kadarıyla…
Binanın tarihçesiyle başlayalım o vakit. Burası birinci olarak 1827’de küçük bir askeri hastane olarak kuruluyor. Sonra yıkılıp yerine 75 yataklı daha büyük bir hastane yapılıyor. Sonrasında da 2. Abdülhamid tarafından 150 yataklı bir hastane olarak 1890’larda tekrar inşa ediliyor. Bir müddet sonra bu yapı öbür işlevlerle kullanılmaya başlanıyor. İstanbul Üniversitesi’nde okuyan subay çocuklarının yurdu olarak kullanılıyor. Bir mühlet tanzim satış mağazası üzere işlevler ifa ettikten sonra ilçe belediyesinin kurulmasından itibaren Zeytinburnu Belediyesi Başkanlık binası olarak kullanıldı. Mozaiğin bulunduğu bu binada 15 yıl boyunca Zeytinburnu Belediye Lider Yardımcısı olarak çalıştım. Hafta sonları dahil olmak üzere her gün bu binaya gelip gittik. Lakin elbette binanın tabanında bu türlü bir hazinenin olduğunu bilmiyorduk. Zeytinburnu Belediyesi, ilçenin daha merkezi bir noktasında yeni binasına taşınınca burasını daha ben buradan ayrılamdan evvel kültürel faaliyetlere tahsis etmeyi kararlaştırmıştık. Bu sebeple de onarım çalışmaları başlamıştı. Onarım sırasında gerçekleşen hafriyatlarda ortaya çıkan buluntular üzerine İstanbul Arkeoloji Müzeleri haberdar ediliyor ve onların kontrolünde burası sergilenmeye başlanıyor. Buraya belediye lideri olarak döndükten sonra yaptığım incelemelerde tabandaki geometrik hallerin bina dışında da devam etmesi gerektiği kanaatine vardım. O denli bir fotoğraf veriyordu bize. Bunun üzerine geçtiğimiz yıl yeniden İstanbul Arkeoloji Müzeleri kontrolünde binaın dışında hafriyat çalışmalarımızı genişlettik ve orada da aradığımızı bulduk. Gerçekten artık de konsey kararı geldi ve konservasyon çalışmasını yapacağız. Buraya bir mozaik müzesi kazandıracağız. Geçtiğimiz ay uzman ve akademisyenlerle Zeytinburnu mozaiklerinin manasını, kıymetini bir sempozyum gerçekleştirdik. Çok kıymetli bildirimler sunuldu. Bu vesileyle katkı sunan bütün akademisyen ve uzmanlara teşekkür etmek istiyoruz. Bu bildirileri de kitaplaştıracağız. Zeytinburnu mozaikleriyle ilgili yaptığımız son çalışma olmayacak. Kısacası Zeytinburnu’nda milattan sonra 4. yahut 5. yüzyıla tarihlendirilen sur dışında bulunan birinci mozaiğe konut sahipliği yapıyoruz. Sempozyumda bu mozaiklerin kendisine mahsus bir yapıya sahip olduğu istikametinde görüşler tabir edildi. Artık bina dışındaki konservasyon çalışmaları bitince bütün bir fotoğrafı görebilme imkânımız olacak.
?
Bu noktada, biraz da bildirilerin ışığında şunu sormak istiyorum. Zeytinburnu’nda bulunan bu mozaiklerin üzerinde nasıl bir yapı bulunuyordu? Bu bahiste bir bilgi var mı?
Burada varsayım yürütmek zorundayız. Tahminen bu mozaikler vesilesiyle arkeologların, araştırmacıların, tarihçilerin bu civarda tarih bir yerleşime dair çalışmalar yapacakları kanaatindeyim. Sempozyuma katılan bir hocamızın değerlendirmesine nazaran böre burada sivil mimariye ilişkin bir yapı, bir villa olabileceği düşünülüyor. Misal mozaiklerin yapısında hareketle bir konut olduğunu varsayım ediyoruz.
Pekala bu keşif bölgede gibisi villaların olabileceği ihtimalini de doğuruyor mu?
Şu an bulunduğumuz yerin avantajı, üzerinde bir tarihi yapının olması. Bu tarihi yapının onarımı sayesinde mozaiği keşfettik. Münasebetiyle Osmanlı devrinde inşa edilen hastanenin mozaiği koruduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Osmanlı kayıtlarında şu an bulunduğumuz binanın art taraflarında geniş üzüm bağlarından bahseder. Bunun dışında bir bilgiye sahip değiliz. Konut yapılaşmasının olduğu bölgelerde bun tespit etmek de artık çok sıkıntı.
İçinde bulunduğumuz yapının bir müzeye olarak kullanılacağını tabir ettiniz. Bu bahiste daha fazla bilgi almamız mümkün mü?
Öncelikle hafriyat raporu doğrultusunda konseyin verdiği karara uyarak bu mozaiğin sonlarını netleştireceğiz. Sonrasında heyete konservasyon sonrası bir teşhir-tanzim kararı için başvuracağız. Sonrasında içinde bulunduğumuz tarihi yapıyla konuşan bir konstrüksiyonla çarçabuk herkesin gelip görebileceği cam ve yürüyüş yolları olan bir tasarımı öngörüyoruz. Sonrasında da Kültür ve Turizm Bakanlığı’na başvurup müze için gerekli müsaadeleri alacağız. Burada en değerli nokta şu; bulunan mozaikler genelde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne götürülür. Zira birçok vakit yerinde korumak mümkün olmuyor. Mülkiyet ve kamulaştırma üzere sıkıntılar ortaya çıkıyor. Burası sur dışında bulunan ve tıpkı vakitte yerinde sergileyeceğimiz birinci mozaik. Bu bakımdan da çok memnunuz. Zira Zeytinburnu tarihine yeni ve kıymetli bir öge eklendi.
Yanılmıyorsam bu birebir vakitte bir belediyenin sahip olacağı birinci mozaik müzesi…
O denli görünüyor. Türkiye mozaik bakımından hamdolsun çok varlıklı bir ülke. Hatay, Gaziantep ve Şanlıurfa’da çok hoş örnekler var. Gaziantep’teki Zeugma Antik Kenti’nde hafriyatlar devam etmekte. Fakat buluntular buradan merkezdeki müzeye taşınıyor. Hatay’da son devirde bulunan mozaikler yerinde korunmaya çalışılıyor. Bakanlığımız da yerinde muhafazayı teşvik eden bir uygulamaya da imza atıyor. İstanbul, sur içinde de çok sayıda mozaik bulunuyor. Saray Mozaikleri Müzesi de var. Fakat biz Zeytinburnu’ndaki bu mozaiği sur dışında birinci olması ve yerinde koruma edilebilmesini bir baht olarak görüyoruz.
?
“Sanat İhtisas Kütüphanesi hayata geçiyor”
Bu kısımdan devam edip söyleşimizi geniş manada kültür-sanat konusuna taşımak istiyorum. Bilhassa pandemi vakitlerinde bu yeni olağanda ne üzere çalışmalara imza atıyorsunuz?
Bu binanın yeni işlevinden bahsederek başlamak istiyorum. Vaktinde askeri hastane olarak inşa edilen bu bina artık Kazlıçeşme Sanat ismiyle faaliyet gösteriyor. Bunun başlangıcını geçtiğimiz yılın Kasım ayında Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifiyle açtığımız Selahattin Kaya Fotoğraf Standı ile bu bina yeni hayatına başladı. Kazlıçeşme Sanat’ın taban katında stant salonumuz var. Yaşadığımız salgından dolayı uzun bir mühlet stant yapamamıştık. Bu sefer yeni olağan çerçevesinde Ebuziya Ailesi standımızı gerçekleştiriyoruz. Ebuziya Ailesi Türk matbuat hayatının son 150 yılına damgasını vurmuş bir aile. Birinci olarak Ebuziya Mehmet Tevfik’ten başlatıyoruz sergiyi. Kendisinin üç çocuğu var. Bu çocuklardan ikisinin jenerasyonu devam ediyor. Hatta torunlardan biri şu anda uluslar ortası bir seramik sanatkarımız. Bu üç kuşak dededen torunu yayıncılık işleriyle uğramış. En değerlisi de Ebuziya Takvimi ismiyle yaklaşık 60 yıl süren bir takvim geleneği başlatmışlar. Ülkemiz bu takvimle beslenmiş diyebiliriz. Orada bir ansiklopedi üzere mevzular yayımlanmış. Ebuziya Mehmet Tevfik’in kaleme aldığı bir Yeni Osmanlılar Tarihi kitabı da bulunuyor. Devrin en geniş kapsamlı hatırat çalışmalarından biri. Oğlu Velid Ziya, Kurtuluş Savaşı sırasında büyük yararlar göstermiş. Zeytinburnu’ndaki Fişekhane’den Anadolu’ya sandıklarca mermi göndermiş bir isim. Dileyenler Aralık ayının sonuna kadar bu sergiyi görebilirler. Yeniden bulunduğumuz binanın orta katında Belediye Meclisi ve kabul salonları bulunuyor. Binanın son katında ise artık hazırlıklarını yaptığımız Sanat İhtisas Kütüphanesi yer alacak. Stant salonu katıyla bir asansör kontağı kurup direkt buraya çıkabilmeyi sağlayacağız. İstanbul birinci kere kamu kullanımında bir Sanat İhtisas Kütüphanesi kazanacak. Özel kesime ilişkin bildiğimiz iki sanat-tasarım kütüphanesi mevcut. Biz sahiden bu alanda savlı bir kütüphane Zeytinburnu ve İstanbul’a ve hatta Türkiye’ye kazandıracağız. Bunun dışında Zeytinburnu’daki yedi Bilgi Evi’nde yedi çocuk kütüphanesi bulunuyor. Birinci uygulaması Zeytinburnu’nda yapılan ve Cumhurbaşkanımız tarafından tüm Türkiye’ye örnek gösterilen Millet Kıraathanesi modelimiz var. 24 saat açık, ikramları belediyemiz tarafından sağlanan bu formda dört tane kütüphanemiz var. Salgın sebebiyle şu anda 24 saat hizmet veremesek de bu kütüphaneler şu anda da açık. Beşincisini de şu anda üretimi devam eden Zeytinburnu Buz Pisti binasının içinde açacağız. İçinde bulunduğumuz Kazlıçeşme Sanat binasnın çabucak yanında yeniden bu binaya ek bir yapıda Asitane Vakfı ile klâsik kağıt üretim atölyesini açtık. Bu aydan itibaren öğrenci kabul edeceğiz. Hiçbir kimyasal husus kullanmadan klâsik kağıt üretimini öğretmek istiyoruz. Bunun çabucak yanında da sanat onarım atölyemizi açtık.
Milliyet
