Selçuk Bulut – Senim Tanay Karakuş / Milliyet.com.tr
Tabiatın yarattığı yıkıcı bir felaket olarak nitelendirilen volkanik patlamalar, tüm dünyada uzmanlar tarafından yakından takip ediliyor. Dünya üzerinde 500 faal volkan bulunuyor ve her yıl bunlardan 50 kadarı harekete geçerek lavlarını püskürtüyor.
Son olarak İspanya’da yaşanan volkanik patlama, gözleri yine bu tabiat olayı hakkında merak edilenlere çevirdi. 19 Eylül’de Kanarya Adaları’ndan biri olan La Palma’da harekete geçen Cumbre Vieja Yanardağı’ndan püsküren lavlar, birçok konutu haritadan sildi.
Lav sıcaklığının bin 100 santigrat dereceye ulaştığı patlamalarla ilgili en çarpıcı ayrıntı ise, Cumbre Vieja’nın 4.2 büyüklüğündeki sarsıntının akabinde 50 yıl sonra tekrar uyanması.
Pekala, 13 tane yanardağa sahip Türkiye için de bu türlü bir tablo ortaya çıkabilir mi? Bilgilere nazaran Türkiye’de yaşanan son volkanik patlama, 1855 yılında Tendürek Dağı’nda gerçekleşmiş. Lakin uzmanlara nazaran, bu volkanlar büsbütün susmuş değil ve vakti geldiğinde tekrar faaliyete geçecek.
İnsan ömrü için uzun bir mühlet olan 166 yılın, jeoloji açısından çok fazla olmadığını belirten Jeofizik Uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu ve Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz ile konuştuk.
‘EGE’DEKİ VOLKANLAR HAREKETE GEÇEBİLİYORLAR’
Türkiye’deki volkanik hareketlilik hakkında bilgi aldığımız Prof. Dr. Gündoğdu, “Bildiğimiz kadarıyla Türkiye’deki volkanlar çok eski ve etkin değiller. Son periyotta rastgele bir aktivite de görülmemiş durumda.
Yakın bir tarih sayabileceğimiz 1855’teki patlama sonrasında, yakın gelecekte bir patlama beklemiyorum. Lakin Ege’deki volkanlar bu durumun dışındalar, etkin olarak harekete geçebiliyorlar” dedi.
Volkanik hareketlerin zelzeleleri tetikleyip tetikleyemeyeceği sorusunu ise Gündoğdu, şöyle cevaplıyor: “Volkanik hareketler sarsıntıları tetikliyor lakin bunlar büyük sarsıntılardan çok sıralı, küçük sarsıntılar. Büyük sarsıntılar dediğimiz kategoriye çok girmiyorlar.”
‘DATÇA VE EGE SARSINTILARININ SEBEBİ VOLKANİK OLABİLİR’
Son periyotta yaşanan Ege sarsıntılarına değinen Prof. Dr. Okan Tüysüz de, “Datça ve Ege sarsıntılarının, volkanik faaliyetlerle ilgili olabileceği istikametinde kuşkular var” açıklamasında bulunuyor.
“Jeoloji açısından uzun kabul edilmeyen 160-170 yıl evvel Tendürek ve Ağrı’da çeşitli patlamalar meydana gelmiş.
Son 10-15 bin yılda meydana gelen bir patlama varsa bu volkanlara etkin volkanlar diyoruz” diyen Prof.Dr. Tüysüz, 1855 yılının hiç de uzak bir vakit dilimi olmadığını belirtiyor.
‘KULA’DAKİ VOLKANLARDA İNSAN AYAK İZİ VAR’
Tüysüz, “Yanardağlar yine harekete geçebilir mi?” sorusuna da “Yeniden harekete geçebilir fakat bu tarih, 10-15 bin yıllık bir vakit dilimini kapsıyor. Yani yarın öbür gün üzere değil, uzun vadede bir patlama yaşanabilir” yanıtını veriyor.
Prof. Dr. Okan Tüysüz, “Mesela Kula’daki volkanlarda insan ayak izi var. Bu da bizlere insanların olduğu dönemde Kula’da volkanik bir faaliyetin gerçekleştiğini gösteriyor” ayrıntısını da paylaşıyor.
‘ORTA YA DA KÜÇÜK ÖLÇEKLİ VOLKANİK ZELZELELER OLABİLİR’
Türkiye’de volkanların yaratacağı sarsıntıların orta ya da küçük ölçekli olacağına dikkat çeken Tüysüz, “Ege Bölgesi’nde görülen zelzelelerin volkanik tetiklemelerle olduğu istikametinde bilgiler var.
Volkanlar ülkemizde küçük sarsıntılara neden olurken Güneydoğu Asya’da büyük çaplı sarsıntılara, tsunamilere yol açıyor” bilgisini veriyor.
TARİHTEKİ EN BÜYÜK VOLKANİK PATLAMA: 92 BİN KİŞİ ÖLDÜ
Son 200 yıllık geçmişteki en büyük volkanik patlama, 1815 yılında Endonezya Tambora’da gerçekleşti.
Tambora’da yaşanan patlamada, 92 bin kişi hayatını kaybetti. Patlamanın tesirleri kilometrelerce uzakta bile hissedildi.
Patlama sebebiyle 1816 yılı “Yazsız Yıl” olarak kayıtlara geçti. Atmosfere karışan volkanik kül, sıcaklığı düşürerek İngiltere’de haziran ayından kar yağmasına sebep oldu.
Milliyet
